無求
人生對於浮世
天然之字是無求
告乎天天亦點頭
圈幾字英雄安所遇
詩云命運化而何疾妒
江山奚怨與文章
才華間或得顯揚
科目路似長乎幾步
前後禹門濤浪怒
任縱橫盡力與人爭
閑時詩酒隨行
公侯兩字稱名是誰
歡顏顯露此時
VÔ CẦU
Nhân sinh đối ư phù thế
Thiên nhiên chi tự thị “vô cầu”
Cáo hồ thiên, thiên diệc điểm đầu, (1)
Khuyên kỉ tự “Anh hùng yên sở ngộ”
Thi vân: “Mệnh vận hoá nhi (2) hà tật đố (3),
Giang sơn hề oán dữ văn chương”
Tài hoa gián hoặc đắc hiển dương,
Khoa mục lộ tự trường hồ kỉ bộ.
Tiền hậu Vũ Môn đào lãng (4) nộ,
Nhậm tung hoành (5) tận lực dữ nhân tranh.
Nhàn thời thi tửu tuỳ hành,
Công Hầu lưỡng tự xứng danh thị thuỳ?
Hoan nhan hiển lộ thử thì.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/12/2025
1-Điểm
đầu 點頭: tức gật đầu, tỏ ý hài lòng.
2-Hoá nhi 化兒: Tức “tạo hoá tiểu nhi” 造化小儿 chỉ ông trời. Người xưa xem ông
trời như con nít, tạo ra và biến hoá nhiều trò nghịch ngợm để đùa cợt con người.
Đây là cách nói xem thường, hàm ý bỡn cợt.
Trong Tân
Đường thư – Đỗ Thẩm Ngôn truyện 新唐书 - 杜审言传 có chép: Lúc Đỗ Thẩm Ngôn 杜审言 bệnh nặng, Tống Chi Vấn 宋之问 cùng Vũ Bình Nhất 武平一 đến thăm. Đỗ Thẩm Ngôn nói với hai người rằng:
Thậm vi tạo hoá tiểu nhi tương khổ,
thượng hà ngôn?
甚为造化小儿相苦, 尚何言
(Ta đã chịu những nỗi thống khổ do tạo
hoá tiểu nhi gây ra, còn gì để nói nữa đâu)
http://www.millionbook.com/gd/d/dushenyan/000/001.htm
3-Tật đố 疾妒: ghen
ghét.
4-Đào lãng 濤浪: sóng
lớn.
5-Nhậm tung hoành 任縱橫: mặc sức tung hoành.
Bài
này tạm dịch từ bài “Vô cầu” của Nguyễn Công Trứ.
VÔ CẦU
Người ta ở trong phù thế (A)
Chữ vô cầu là chữ thiên nhiên
(1).
Đem bẩm trời, trời cũng phải
khuyên (2),
Khuyên khuyên chữ: “Anh hùng
yên sở ngộ” (3).
Thơ rằng: “Tạo hoá, có ghen
chi mệnh số,
Giang sơn nào oán với văn
chương”.
Phận tài hoa đành có lúc vè
vang
Đường khoa mục xa nhau đà mấy
bước (4).
Sóng Vũ lớp sau như lớp trước
(5),
Chí vẫy vùng ai có kém ai
đâu!
Thảnh thơi thơ túi rượu bầu
Trần ai ai biết công hầu là
ai (6).
Bao giờ rõ mặt mới hay!
Chú thích
A-Bản ĐH (Đỗ Bằng Đoàn, Đỗ Trọng Huề): Trong
vũ trụ thân là nam tử.
1-Vô cầu: không cầu xin điều gì.
2-Bẩm: từ cũ, trình thưa, tâu. Khuyên: khoanh
vòng son bên cạnh một câu văn hay, tỏ ý khen.
3-Anh hùng yên sở ngộ: người anh hùng gặp sao chịu vậy, không thắc mắc
về cảnh ngộ của mình.
4-Khoa mục: việc thi cử đỗ đạt.
5-Sóng Vũ: sóng Vũ Môn. Tương truyền đến tháng tư cá chép đến
thác Vũ Môn thi nhau vượt qua thác nước, con nào vượt qua được thì hoá rồng.
Ngày trước dùng tích này để chi việc thi cử.
Tháng ba cá đi ăn thề,
Tháng tư cá về cá vượt Vũ
Môn.
Trai khôn lấy được gái khôn,
Cũng bằng cá vượt Vũ Môn hoá
rồng.
(ca dao)
6-Tống sử: khi kể về anh em vua Tống Thái Tổ lúc còn hàn vi có
câu: “Trần ai trung nhược thức Thiên tử Tể tướng tắc nhân giai vật sắc chi hĩ.”
(Lúc trần ai nếu mà biết là Thiên tử, tể tướng thì ai cũng đều xem tướng được cả).
Trần ai là bụi bặm, nghĩa bóng là cõi đời cát bụi.
Trong lúc trần ai ai đã biết,
Rồi ra mới tỏ mặt anh hùng.
(Nguyễn Công Trứ)
(“Nguyễn Công Trứ - Tác giả, tác phẩm, giai thoại” Nguyễn Viết Ngoạn, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia TP. HCH, 2002)