TIẾT 3 “THI”
LAI
NGUYÊN
1-Lúc
ban đầu:
Trong “Ngu thư” 虞书có hai câu: “Thi ngôn chí, ca
vĩnh ngôn” 诗言志歌永言đó là tên ban đầu của “thi” được
thấy trong sách.
2-Tác
giả
a-Dân gian: thời cổ có chức quan “thái thi” 采诗, thu thập ca dao trong dân gian để biết yêu ghét của
dân gian, giống như “Quốc phong” 国风trong
“Thi kinh”, đa phần là xuất từ dân gian.
b-Quý tộc: nhạc ca trong yến tiệc, lời chúc tụng trong
giao miếu. Giống như “Nhã” 雅và “Tụng”
颂trong “Thi kinh”, đa phần là xuất
từ quý tộc văn nhân.
3-San định:
Tư Mã Thiên 司马迁 nói:
Cổ thi tam thiên dư thiên, Khổng
Tử san định tồn tam bách ngũ thiên.
古诗三千余篇, 孔子删定存三百五篇
(Cổ thi có hơn 3000 thiên, Khổng
Tử san định lại còn 305 thiên).
Đó là “Thi” được san định do bởi Khổng Tử. “Thi” tuy trải qua ngọn lửa nhà Tần, nhưng do vì người ta thuộc, ghi nhớ, nhân đó mà còn được lưu truyền đến nay, không khuyết thiếu.
Ý NGHĨA
– TAM HUẤN
1-Thừa: trong “Nội tắc” 内則 có nói:
Thi chi ngôn, thừa dã.
诗之言, 承也
(Lời của thi là biểu đạt và
chuyển tải tình cảm)
2-Chí: trong “Xuân Thu thuyết đề
từ” 春秋说题辞có nói:
Thi chi vi ngôn, chí dã
诗之为言, 志也
(Lời của thi là bày tỏ chí hướng)
3-Trì: trong “Thi vĩ” 诗纬có nói:
Thi giả, trì giả
诗者, 持也
(Thi là để giữ mình)
LỤC
NGHĨA
1-
Thực chất
-Phong 风: giải
thích là “phong hoá” 风化, là ca
dao của nam nữ nơi thông xóm, có thể thấy sự biến hoá của phong tục, giống như
“Quốc phong” 国风.
-Nhã 雅: giải thích là chính, là tác phẩm của công khanh đại
phu lúc triều hội yến tiệc, cho nên phô trần chính đạo, giống như “Tiểu nhã” 小雅, “Đại nhã” 大雅.
-Tụng 颂: giải thích là xưng tụng, ca tụng, nhạc ca ca múa khi
tế tự quỷ thần nơi tông miếu, cho nên xưng tụng thịnh đức của tổ tiên, giống
như “Thương tụng” 商颂.
2-Cách
sáng tác:
-Phú 赋: trực tiếp trình bày sự vật, không kị huý.
-Tỉ 比: mượn A để nói B, khiến người ta tự hiểu.
-Hứng 兴: mượn vật phát đoan, có thể không liên quan đến việc trình bày sự vật.
TỨ THUỶ (4 bài mở đầu của các phần)
1-“Quan
thư” 关雎là bài mở đầu phần “phong” 风.
2-“Lộc
minh” 鹿鳴là bài mở đầu phần “Tiểu nhã” 小雅.
3-“Văn
Vương” 文王là bài mở đầu phần “Đại nhã” 大雅.
4-“Thanh
miếu” 清庙là bài mở đầu phần “Tụng” 颂.
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 02/11/2025
Nguồn
QUỐC HỌC ĐẠI CƯƠNG
国学大纲
Tác giả: Tạ Vĩ
Phong 谢苇丰
Bắc Kinh: Bắc Kinh
Lí Công Đại học xuất bản xã, 2017.