VÌ SAO MINH TUYÊN TÔNG BỊ GỌI LÀ
“XÚC CHỨC THIÊN
TỬ”
Minh Tuyên Tông từng tạo ra được “Nhân Tuyên chi trị” 仁宣之治 (1), bị người đời gọi là “Xúc chức thiên tử” 促织天子. Vị hoàng tôn mà Minh Thành Tổ Chu Đệ 明成祖朱棣 vô cùng
yêu thương này, không chỉ có tài trị lí quốc gia, mà còn vẽ tranh rất đẹp, viết
chữ cũng rất đẹp. Theo truyền thuyết, Minh Tuyên Tông 明宣宗đặc
biệt thích trò chơi “xúc chức” 促织, thậm chí đạt đến
trình độ cao. Để “xúc chức”, ông lệnh cho các nơi tìm “xúc chức” có phẩm chức
thượng thừa. Quan viên các nơi đem nhiệm vụ đó đưa xuống bách tính, một dạo tạo
nên hiện tượng bách tính than oán khắp nơi. Nhân đó mà, mọi người gọi vị hoàng đế
này là “Xúc chức thiên tử” 促织天子.
“Xúc chức”
促织 là “tất
suất” 蟋蟀, chỉ con dế, người ta còn gọi là “khúc khúc nhi” 蛐蛐儿. Nhìn chung, dế có cuộc sống độc lập, không thích họp
thành bầy. Cho nên, hai con dế gặp nhau thường phát sinh đấu nhau. Cánh mỏng của
dế ma sát nhau phát ra tiếng kêu. Ở nông thôn thời trước, khoảng chiều tối, người
ta thường nghe được tiếng kêu của dế ở hố gạch, tại góc tường cũng có tiếng dế.
Nhân đó mà, dế đã tạo ra cho mọi người ấn tượng tranh kêu, ham đấu.
Căn cứ
vào đặc điểm này của dế, người ta thường cho hai con dế vào một một chỗ để chúng
đấu nhau. Dần dần, trong dân gian hình thành trò chơi đấu dế, trò chơi này cũng
gọi là “xúc chức” 促织. Ở trò chơi này, người ta phát hiện, nếu nhờ ngoại lực
kích thích dế, dế rất dễ phát nộ, từ đó mà kích phát đấu chí. Cho nên người ta
dùng một cây que nhỏ chạm vào râu và phần đuôi. Dế bị kích thích bèn dùng hết sức
tiến lên để đấu, quang cảnh chung quanh vô cùng náo nhiệt.
Lúc ban
đầu, người ta tại nông thôn tìm những con dế có phẩm chất thượng thừa. Đến triều
Đường, do bởi hoạt động “xúc chức” thịnh hành, đã xuất hiện những người nuôi dế
chuyên nghiệp. Dần dần, trò “xúc chức” diễn biến thành một hoạt động đánh bạc,
cũng là một trò chơi mà những người giàu có vung tiền ra thi đấu.
Một trận đấu dế cũng thường gây ra ân oán tình thù, nói không hề khoa trương, rất nhièu người xưa vì chơi mà táng chí, suốt ngày chỉ biết “xúc chức”, cũng có những kẻ nhàn rỗi du thủ du thực lấy “xúc chức” để kiếm sống. Một số con em phú gia cũng vì “xúc chức” mà thảm bại, vì dế mệnh táng bởi đối thủ, nên đã xảy ra việc động thủ hại người.
Chú của người dịch
1-Nhân Tuyên chi trị 仁宣之治: Minh Nhân Tông Chu Cao Xí 明仁宗朱高炽 và Minh Tuyên Tông Chu Chiêm Cơ 明宣宗朱瞻基khi trị nước đã áp dụng chính sách nghỉ việc binh, dưỡng
sức dân của các Đại học sĩ như Dương Sĩ Kì 楊士奇,
Dương Phổ 楊溥, Dương Vinh 楊榮 (tam Dương), Hạ Nguyên Cát 夏原吉,
Kiển Nghĩa 蹇义, khiến trong thời gian 11 năm trị vì của hai vị (năm
1424 – năm 1435) trở thành một trong “tam đại thịnh thế” 三大盛世trong lịch sử đời Minh, đó là:
-Hồng Vũ
chi trị 洪武之治: Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương 明太祖朱元璋.
-Vĩnh Lạc
thịnh thế 永樂盛世: Minh Thành Tổ Chu Đệ 明成祖朱棣.
-Nhân
Tuyên chi trị 仁宣之治: Minh Nhân Tông Chu Cao Xí 明仁宗朱高炽và Minh Tuyên Tông Chu Chiêm Cơ明宣宗朱瞻基.
(Tư liệu sưu tầm)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/10/2025
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013