“KỈ GIÁC” (KỈ GIỐC / Ỷ GIỐC) 掎角
KỈ GIÁC 掎角 (Kỉ Giốc / Ỷ giốc) (bính âm: jī jiǎo)
Nguyên
chỉ động tác hiệp đồng trong lúc săn bắn thời cổ, một đằng nắm lấy chân con
thú, một đằng nắm lấy sừng con thú, về sau diễn biến thành thuật ngữ quân sự, tức
“kỉ giác chi thế” 掎角之势, chỉ một sách lược chiến thuật, ví hai bên hỗ tương
hô ứng, hình thành thế giáp công đối phó với quân địch, cũng có thể chia binh ra
trấn thủ, hình thành cục diện hỗ tương
chi viện.
Chiến thuật này ứng dụng sớm
nhất được thấy trong “Tả truyện – Tương Công thập tứ niên” 左传 - 襄公十四年, khi Tấn Tần
đánh nhau tại Hào sơn 殽山, quân Tấn cùng các
bộ người Nhung chia binh ra hợp kích, hình thành thế kỉ giác. Viết rằng:
Thí như bộ lộc, Tấn nhân
giác chi, chư Nhung kỉ chi, dữ Tấn bặc chi.
譬如捕鹿, 晉人角之, 諸戎掎之, 與晉踣
(Ví như bắt hươu, người Tấn nắm
lấy sừng hươu, các bộ người Nhung nắm lấy chân hươu, cùng với người Tấn vật ngã
nó.)
Trong “Tam quốc diễn nghĩa”
三国演义hồi thứ 22 có đoạn:
Từ Châu thụ địch chi địa, bất
khả cửu cư; bất nhược phân binh đồn Tiểu Bái, thủ Bì Thành, vi kỉ giác chi thế,
dĩ phòng Tào Tháo.
徐州受敌之地, 不可久居. 不若分兵屯小沛, 守邳成, 为掎角之势, 以防曹操.
(Từ Châu là nơi thọ địch,
không thể ở lâu, chi bằng chia binh đồn trú ở Tiểu Bái, trấn thủ ở Bì Thành, tạo
thế kỉ giác để đề phòng Tào Tháo.)
Và trong “Khiếu đình tạp lục
– Thư Quang Hiển tự chiến sự” 啸亭杂录 - 书光显寺战事của Chiêu Liên 昭槤
đời Thanh có câu:
Đương thị thời, Tiên Tu
Thân Vương đồn Quy Hóa thành, Thuận Thừa Quận vương đồn Hạ Lan sơn, hỗ tương kỉ
giác.
当是时, 先修亲王屯归化城, 顺承郡王屯贺兰山, 互相掎角.
(Đương thời, Tiên Tu Thân
Vương đồn trú tại thành Quy Hoá, Thuận Thừa Quận Vương đồn trú tại núi Hạ Lan,
hỗ tương tạo thế kỉ giác.)
掎角之势 (kỉ giác chi thế) cũng được viết là 犄角之势.
Huỳnh Chương Hưng
(Quy Nhơn 21/10/2025)