人生之意義
三萬六千天荏苒
自出牙以至老白頭
對人生榮辱與贏輸
沉吟慮多巧兮造化
山自在爲何江不舍
鳥則毛花則瓣老天豈戲作乘除
千年前後有餘
終歸耳一人持一劫
入世局不可無功業
出母懷便是有君親
而不離兩字名身
身已有則其名必有
轉一瞬今而時古
期後來不若現之
NHÂN SINH CHI Ý NGHĨA
Tam vạn lục thiên thiên nhẫm nhiễm
Tự xuất nha dĩ chí lão bạch đầu
Đối nhân sinh vinh nhục dữ doanh
thâu
Trầm ngâm lự, đa xảo hề tạo hoá
Sơn tự tại vị hà giang bất xả
Điểu tắc mao, hoa tắc biện, lão
thiên khởi hí tác thừa trừ
Thiên niên tiền hậu hữu dư
Chung quy nhĩ! Nhất nhân trì nhất
kiếp
Nhập thế cục bất khả vô công
nghiệp
Xuất mẫu hoài tiện thị hữu quân
thân
Nhi bất li lưỡng tự “Danh Thân”
Thân dĩ hữu tắc kỳ danh tất hữu
Chuyển nhất thuấn kim nhi thời cổ
Kì hậu lai bất nhược hiện chi
Tu mi a! Chúng tu mi!
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 30/9/2025
Chú của người dịch
Nhẫm nhiễm 荏苒: (thời
gian) dần trôi qua.
Doanh thâu 贏輸: thắng
thua, được mất.
Bất xả 不舍:
không ngừng lại, điển xuất từ câu trong “Luận ngữ - Từ hãn” 論語 - 子罕:
Tử tại
xuyên thượng viết: “Thệ giả như tư phù! Bất xả trú dạ.”
子在川上曰: “逝者如斯夫! 不舍晝夜.”
(Khổng Tử đứng trên bờ sông,
nói rằng: “Thời gian trôi qua giống như nước ở sông này, ngày đêm chảy không ngừng.”
Thừa trừ 乘除: nhân
và chia, nguyên là hai trong bốn phép tính “gia giảm thừa trừ”.
Theo “Từ
điển Tiếng Việt” của Viện Ngôn ngữ học:
“San
sẻ, bù trừ cho ngang đều nhau, thường dùng để nói rằng lẽ thường hễ được cái nọ,
tất phải mất cái kia. Lẽ thừa trừ.”
Chuyển nhất thuấn 轉一瞬:
trong nháy mắt, trong chớp mắt.
Kì 期: hẹn.
Bất nhược 不若: chẳng bằng.
Bài này tạm dịch từ bài “Nghĩa
người đời” của Nguyễn Công Trứ.
NGHĨA
NGƯỜI ĐỜI
Ba vạn
sáu ngàn ngày thấm thoát
Tự mọc
răng cho đến lúc bạc đầu
Cõi
nhục vinh góp lại có bao lâu
Ngồi
thử ngẫm thợ trời thêm khéo quá
Núi tự
tại, cớ sao sông bất xả
Chim
thì lông, hoa thì cánh, công đâu Tạo hoá khéo thừa trừ
Từ
nghìn trước đến nghìn sau
Kết cục
lại mỗi người riêng một kiếp
入世局不可無功業
Nhập thế
cục bất khả vô công nghiệp
出母懷便是有君親
Xuất mẫu
hoài tiện thị hữu quân thân
Mà chữ
“Danh” liền với chữ “Thân”
Thân
đã có ắt, danh âu phải có
Nay
phút chốc kim rồi lại cổ
Có hẹn
gì sau chẳng bằng nay
Râu mày kia hỡi râu mày!
Chú thích
1-Tự tại 自在: ở
yên một chỗ
2-Bất xả 不捨: chảy
mãi mãi không ngừng. Do câu: “Thệ giả như tu phù, bất xả trú dạ” (cứ chảy mãi
như thế này ư, không kể ngày đêm) (Lời Khổng Tử)
3-Hai câu 9,10: Vào
cuộc đời, không thể không có công nghiệp. Lọt lòng mẹ ra là đã có quân (vua) và
thân (cha mẹ) rồi.