TIẾT 2 “THƯ”
(tiếp theo)
THƯ TỰ 书序
1-Ý nghĩa
意义
Trước mỗi thiên trong “Thượng thư” 尚书đều có “tự văn” 序文, nói rõ đại ý của thiên, gọi đó
là “Thư tự” 书序.
2-Tác
giả
a-Mã Viện 马援, Trịnh
Huyền 郑玄, Vương Túc 王肃đều nói “Thư tự” 书序là tác phẩm của Khổng Tử 孔子.
b-Chu Hi 朱熹lại nói là của những người có trình độ năng lực tương đối thấp (đê thủ 低手 đối lập với cao thủ 高手) của thời Chu Tần. Kim Lí Tường 金履祥thì cho rằng là “sáng tác của chư nho Tề Lỗ phụ hội vào”. Cách nói này có “trác kiến” 卓见 (kiến giải sáng suốt).
CHI HỌC
支学
1-Địa lí
chi học 地理之学
a-Nguyên nhân: trong “Thượng thư” 尚书có thiên “Vũ Cống” 禹贡, phân thuật sơn xuyên, vật sản,
thổ nhưỡng của chín châu.
b-Tập thành: Hậu thế nghiên cứu địa lí
cổ đại, đối với “Vũ cống” 禹贡đều trứ
thư lập thuyết, tác phẩm rất nhiều. Hồ Vị 胡渭đời Thanh soạn “Vũ cống chuỳ chỉ” 禹贡錐指, thu thập rất phong phú, luận đoán
rất tinh xác, bèn tập hợp những đại thành của cái học này.
2-Ngũ hành
chi học 五行之学
a-Nguyên nhân: trong “Thượng thư” 尚书có thiên “Hồng phạm” 洪范, khởi đầu giảng ngũ hành kim mộc,
thuỷ, hoả, thổ.
b-Nghiên cứu: Lưu Hướng 刘向đời Hán căn cứ vào “Hồng phạm” 洪范soạn “Ngũ hành truyện” 五行传. Người giảng ngũ hành sau đời
Hán, đều theo thuyết này. Đến đời Tống, như Tô Tuân 苏洵, Hồ Viện 胡瑗… đối với
“Hồng phạm” 洪范đều có tác phẩm nghiên cứu.
c-Định luận: Hồ Vị 胡渭soạn “Hồng phạm chính luận” 洪范正论chỉ ra 3 cái “bệnh” của người
xưa khi nghiên cứu “Hồng phạm”
-Phụ hội sấm vĩ 附会谶纬
-Nguỵ tạo Lạc thư 伪造洛书
-Vọng di thác giản 妄移错简
Đó trở
thành định luận.
3-Tâm tính
chi học 心性之学
a-Nguyên nhân: trong “Thượng thư” 尚书 ở thiên “Đại Vũ mô” 大禹谟, có 4 câu:
Nhân tâm duy nguy, đạo tâm duy vi,
duy tinh duy nhất, doãn chấp quyết trung.
人心惟危, 道心惟微, 惟精惟一, 允执厥中.
(Nhân tâm đang nguy, đạo tâm đang suy,
chỉ có tinh có nhất, giữ đúng đạo trung)
b-Phụ hội: Tống nho nói 4 câu này chính là 16 chữ tâm truyền mà Nghiêu 尧 truyền cho Thuấn 舜, Thuấn 舜 truyền cho Vũ 禹, quy về gốc là 2 chữ “chấp trung” 执中. Đó chính là tông thuyết mà hậu nho giảng về tâm tính.
PHỤ
1-Hà đồ
河图:
a-Lai nguyên: thời Phục Hi 伏羲, “long mã phụ đồ” 龙马负图 xuất hiện ở Hoàng Hà 黄河, gọi đó là “Hà đồ” 河图.
b-Ảnh hưởng:Phục Hi căn cứ vào đó vẽ
ra bát quái.
2-Lạc
thư 洛书
a-Lai nguyên: Thời Đại Vũ 大禹, “quy” 龟 xuất hiện ở sông Lạc 洛, lưng có vác văn tự, tức “cửu
trù” 九畴, gọi là “Lạc thư” 洛书.
b-Ảnh hưởng: thiên “Hồng phạm” 洪范mà Cơ Tử 箕子thuật trong “Thượng thư” 尚书là căn cứ vào “Lạc thư” 洛书.
(Hết)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/9/2025
Nguồn
QUỐC HỌC ĐẠI CƯƠNG
国学大纲
Tác giả: Tạ Vĩ
Phong 谢苇丰
Bắc Kinh: Bắc Kinh
Lí Công Đại học xuất bản xã, 2017.