解紅
半夜檄
起風塵
彼蒼漫漫誰造因
自此征夫別閨閫
紅顏歲月淤多迍
GIẢI HỒNG
Bán dạ
hịch
Khởi
phong trần
Bỉ
thương mạn mạn thuỳ tạo nhân
Tự thử
chinh phu biệt khuê khổn
Hồng nhan tuế nguyệt ứ đa truân
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 01/8/2025
Mạn
mạn 漫漫:
(không gian, thời gian) mênh mông, bao la.
Khuê
khổn 閨閫: cũng
nói là “khuê phòng” 閨房, chỉ
nơi ở của phụ nữ.
“Khuê” 閨chỉ cái cửa nhỏ trên tròn dưới vuông, cũng chỉ nơi ở của phụ nữ.
Những từ có chữ “khuê” ở sau đều liên quan đến phụ nữ, như “thâm khuê” 深閨 “khuê các” 閨閣, “khuê nữ” 閨女, “khuê tú” 閨秀, “khuê phạm” 閨范.
“Khổn” 閫chỉ cái ngạch cửa, đàn bà ở bên trong, cho nên “khổn” được dùng để
chi phụ nữ.
Ở mục “Giá thú” 嫁娶 trong “Bạch Hổ thông nghĩa” 白虎通义của Ban Cố 班固 đời Hán có câu:
妇事夫, 有四礼焉
… 闺阃之内, 衽席之上,朋友之道焉.
Phụ sự phu hữu tứ lễ yên …… khuê khổn chi nội, nhẫm tịch chi
thượng, bằng hữu chi đạo yên.
(Vợ thờ phụng chồng tuân theo bốn lễ ……. Trong khuê phòng, nơi
giường sạp, đối xử với nhau theo đạo bằng hữu.)
(Tiêu Hàng 肖航dịch chú. Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục. 2024)
Ứ
淤: đọng lại, tích tụ lại.
Bài từ này dựa theo mấy câu đầu ở tác
phẩm “Chinh phụ ngâm” của Đặng Trần Côn.
天地風塵
紅顏多迍
悠悠彼蒼兮誰造因
………..
九重按劍起當席
半夜飛檄傳將軍
清平三百年天下
從此戎衣屬武臣
Thiên địa phong trần
Hồng nhan đa truân
Du du bỉ thương hề
thuỳ tạo nhân
……………
Cửu trùng án kiếm
khởi đương tịch
Bán dạ phi hịch
truyền tướng quân
Thanh bình tam
bách niên thiên hạ
Tùng thử nhung y
thuộc Vũ Thần
Bản diễn Nôm tương truyền của Đoàn Thị
Điểm như sau:
Thủa trời đất nổi
cơn gió bụi
Khách má hồng nhiều
nỗi truân chiên
Xanh kia thăm thẳm
tầng trên
Vì ai gây dựng cho
nên nỗi này
……..
Chín lần gươm báu
chống tay
Nửa đêm truyền hịch
định ngày xuất chinh
Nước thanh bình ba
trăm năm cũ
Áo nhung trao quan
Vũ từ nay.