Dịch thuật: Bần giao dữ lợi giao (Tiểu song u kí)

 

穷交与利交

彼无望德 ⁽¹⁾, 此无示恩 ⁽²⁾,穷交所以能长 ⁽³⁾.

望不胜奢 ⁽⁴⁾, 欲不胜餍 ⁽⁵⁾, 利交所以必伤 ⁽⁶⁾.

(陈继儒: 小窗幽记) 

CÙNG GIAO DỮ LỢI GIAO

Bỉ vô vọng đức ⁽¹⁾, thử vô thị ân ⁽²⁾, cùng giao sở dĩ năng trường ⁽³⁾.

Vọng bất thăng xỉ ⁽⁴⁾, dục bất thăng yếm ⁽⁵⁾, lợi giao sở dĩ tất thương ⁽⁶⁾.

(Trần Kế Nho: Tiểu song u kí)

Chú thích

1-Vọng đức 望德: mong có được ân huệ. Đức 德: ân đức, ân huệ.

2-Thị ân 示恩: khoe khoang ân huệ mà đã giúp cho người khác.

3-Cùng giao 穷交: việc kết giao giữa bạn bè thanh bần với nhau.

4-Bất thăng xa 不胜奢: không thể thoả mãn sự xa xỉ. Thăng 胜: chịu đựng. Xa 奢: xa xỉ.

5-Bất thăng yếm 不胜餍: không thể hết tất cả có được sự thoả mãn. Thăng 胜: hết, toàn bộ. Yếm 餍: thoả mãn.

Dịch nghĩa

BẦN CÙNG KẾT GIAO VÀ VÌ LỢI MÀ KẾT GIAO

          Anh không mong có được lợi ích từ tôi, tôi không cố ý khoe khoang ân huệ mà tôi giúp cho anh, đó là nguyên nhân mà sự kết giao giữa bạn bè thanh bần nghèo khó với nhau sở dĩ được lâu dài.

          Anh mong có được nhiều thứ từ chỗ tôi, tôi cũng mong có được nhiều thứ từ chỗ anh, đó là nguyên nhân mà sự kết giao bạn bè xuất phát từ lợi ích rốt cuộc phản ngược trở thành cừu thù.

Phân tích và thưởng thức

          Tình bằng hữu là thứ tình cảm tốt đẹp của con người trên thế gian, điều mà gọi là “Hải nội tồn tri kỉ, thiên nhai nhược bí lân” 海内存知己, 天涯若比邻 (Trong bốn biển kết được bạn tâm giao tri kỉ, thì cho dù có ở xa chốn chân trời cũng thấy như gần bên hàng xóm.) Bạn bè đương nhiên là quan trọng, nhưng kết  bạn như thế nào, e là càng quan trọng hơn. Với những người nghèo khó, kết bạn với những người này, không có điều kiện tiên quyết về vật chất, hai bên đều không muốn có được thứ gì từ đối phương, cũng không bao giờ cố ý hướng tới đối phương khoe khoang ân huệ. Bạn bè như thế trở thành “tâm linh chi giao” 心灵之交, tình hữu nghị sẽ trường cửu. Ngược lại, có một số bạn xuất phát từ lợi ích khi kết giao, hai bên đều có yêu cầu lợi ích, anh mong có được nhiều thứ từ chỗ tôi, tôi cũng mong có được nhiều thứ từ chỗ anh. Nhưng những thứ tốt đẹp cần cung cấp thì có hạn, mà dục vọng của con người thì luôn là vô cùng. Bạn bè như thế, một khi không có lợi ích, thì tình hữu nghị cùng không còn, thậm chí vì mối quan hệ lợi ích mả phản ngược thành cừu thù. Cho nên, kết giao bạn bè điều quan trọng nhất là “tâm linh chi giao”, không phải là vì vật chất. Lí Bạch 李白có viết:

Đào hoa đàm thuỷ thâm thiên xích

Bất cập Uông Luân tống ngã tình.

桃花潭水深千尺

不及汪伦送我情

(Đầm Đào Hoa nước cho dù có sâu ngàn xích

Cũng không bằng tình cảm nồng hậu mà Uông Luân tiễn ta)

          Tình bè bạn há có thể dùng kim tiền để đong đếm sao?

Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639): văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇, hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭 Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).

Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời. Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘 suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ bệnh tật từ chối.

Trần Kế Nho cả một đời đọc rất nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集  truyền đời.

Nguồn http://www.360doc.com/content

                                                                       Huỳnh Chương Hưng

                                                                       Quy Nhơn 01/8/2025

Nguyên tác

CÙNG GIAO DỮ LỢI GIAO

穷交与利交

Trong quyển

TIỂU SONG U KÍ

小窗幽记

Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒

Chú dịch: Lôi Phương 雷芳

Sùng Văn thư cục, 2007.