生查子
嶺南佳果名
香色并清美
樹上掛輕紅
鮮肉藏甜味
誰知佳茘枝
自古傳聞矣
爲笑貴妃香
一騎紅塵起
SINH TRA TỬ
"Lĩnh
Nam giai quả" danh
Hương
sắc tịnh thanh mĩ
Thụ
thượng quải khinh hồng
Tiên
nhục tàng điềm vị
Thuỳ
tri giai lệ chi
Tự cổ
truyền văn hĩ
Vị tiếu
Quý Phi hương
Nhất kị hồng trần khỉ
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 20/7/2025
Lệ
chi 茘枝: trái
vải. Ngoài tên gọi “lệ chi” 茘枝, trái
vải còn có những biệt xưng, như 離枝 (li
chi), 丹荔 (đan lệ),
輕紅 (khinh hồng), 貴妃香 (Quý Phi hương), 火山荔 (hoả sơn lệ), 茘果 (lệ quả) …
Lĩnh
Nam 嶺南: Lĩnh
Nam cũng gọi là “Lĩnh biểu” 嶺表,
“Lĩnh ngoại” 嶺外,
thời cổ là vùng Bách Việt ,百越 phía nam Ngũ lĩnh 五嶺, khu vực cư trú của bộ lạc Bách Việt, tương đương hiện nay là Quảng Đông
廣東, Quảng Tây 廣西, Hải Nam 海南cùng một bộ phận Hồ Nam 湖南, Phúc Kiến 福建, Giang Tây 江西, Quý Châu 貴州, Vân Nam 雲南, bao
gồm cả khu vực bắc bộ Việt Nam thời bắc thuộc.
Vùng Lĩnh Nam nổi tiếng về trái vải (lệ
chi), nên trái vải được tiếng là “Lĩnh Nam giai quả” 嶺南佳果 (quả ngon vùng Lĩnh Nam).
Khinh
hồng 輕紅: chỉ
trái vải, do trái vải có màu đỏ nhạt nên có tên như thế.
Nhất kị hồng trần 一騎紅塵: Điển xuất từ bài Quá Hoa Thanh cung 过华清宫 (bài 1) của Đỗ Mục 杜牧 đời Đường:
长安回望绣成堆
山顶千门次第开
一骑红尘妃子笑
无人知是荔枝来
Trường An hồi vọng
tú thành đôi
Sơn đính thiên môn
thứ đệ khai
Nhất kị hồng trần
phi tử tiếu
Vô nhân tri thị lệ
chi lai
(Từ Trường An quay đầu lại nhìn,
cảnh sắc ở Li Sơn đẹp như gấm thêu
Trên đỉnh núi, từng lớp từng lớp
cửa của cung điện lần lượt mở ra
Ngựa trạm phi nhanh bốc lên những
đám bụi hồng, nàng phi tử đang cười
Không ai biết rằng quả lệ chi đã về đến
Trường An)
Quý
Phi 貴 妃: chỉ Dương Ngọc
Hoàn 杨玉环, sủng phi của Đường Minh Hoàng Lí Long
Cơ 李隆基. Dương Ngọc Hoàn rất thích ăn quả lệ chi
tươi (trái vải), hàng năm Lí Long Cơ đều truyền lệnh vùng Tứ Xuyên 四川,
Quảng Đông 广东 dùng ngựa trạm phi thật nhanh vận
chuyển đến Trường An 长安, vì việc này mà rất
nhiều người đã chết vì chạy.
Nhân đó, người đời sau đã đặt tên cho trái vải là “Quý Phi hương” 貴妃香.
Tạm dịch
Vải là quả ngon nổi tiếng vùng Lĩnh Nam
Hương và sắc đều thanh mĩ
Trên cây treo chi chít sắc hồng
Trong quả vải tươi ẩn tàng vị ngọt
Nào ai biết câu chuyện về quả vải ngon
Từ xưa đã lưu truyền
Đó là muốn Quý Phi vui lòng cất lên tiếng
cười
Mà nhiều người đã chết vì phi ngựa ngày
đêm bụi hồng bốc lên để đưa quả vải tươi về Trường An cho kịp.