VÌ SAO TỪ VỊ MUỐN TỰ SÁT, CÓ PHẢI LÀ BỊ ĐIÊN
Từ Vị 徐渭 (1521 – 1593) là văn học gia, hoạ gia kiệt
xuất đời Minh ở Trung Quốc, hiệu xưng là “Thanh Đằng Đạo Nhân” 青藤道人, “Thanh Đằng Lão Nhân” 青藤老人, “Thiên Trì Sơn
Nhân” 天池山人. Người đời sau gọi ông là “cuồng nhân Từ
Vị” 狂人徐渭.
Từ Vị
sinh ra trong một gia đình tiểu quan liêu huyện Sơn Âm 山阴 Chiết Giang 浙江, từ lúc nhỏ đã bộc lộ tài hoa nghệ thuật. Sau khi
thành niên, tác phẩm của ông tràn đầy tính tiêu sái phóng khoáng, không chịu
ràng buộc câu thúc.
Từ Vị
đối với thi văn thư hoạ không thể loại nào là không tinh thông, ông tự đánh giá
bản thân mình:
Thư pháp đệ nhất, thi đệ nhị, văn đệ tam, hoạ đệ tứ.
书法第一, 诗第二, 文第三, 画第四.
-Viên
Hoành Đạo 袁宏道khen ông là “Minh đại đệ nhất thi nhân” 明代第一诗人.
-Thang Hiển Tổ 汤显祖 cho là “Từ đàn phi tướng” 词坛飞将.
-Trịnh Bản Kiều 郑板桥 – một trong Dương Châu bát quái cam tâm
tình nguyện làm “Thanh Đằng môn hạ tẩu cẩu” 青藤门下走狗.
-Nghệ thuật đại sư Tề Bạch Thạch 齐白石 chỉ hận là không được sinh ra sớm 300 năm
để được mài mực trải giấy cho Từ Vị.
Từ đó mà thấy, người đời sau đánh
giá Từ Vị cực cao. Đã là như thế, một đời đại sư tại sao lại 9 lần chọn lấy
cách tự sát? Rốt cuộc là phát sinh sự tình gì mà khiến ông phát điên như thế?
Từ Vị năm 20 tuổi sau khi đậu Tú
tài, 8 lần thi Hương tiếp đó đều không đậu. Năm 1558, Binh bộ Hữu thị lang Hồ
Tông Hiến 兵部右侍郎胡宗宪 phát hiện Từ Vị
có tài năng kiệt xuất về phương diện quân sự, liền mời ông đến trướng Chiết
Giang Tổng đốc 浙江总督. Trong thời gian này, Từ Vị từng tham dự
nhiều lần đấu tranh chống lại giặc “oa”倭 (chỉ lính Nhật),
được khen là “Đông nam đệ nhất mạc liêu” 东南第一幕僚. Tiếp đó, ông
thay Hồ Tông Hiến viết “Hiến bạch lộc biểu” 献白鹿表, được lọt vào mắt
xanh của Minh Thế Tông 明世宗.
Về sau, vướng vào vụ án Nghiêm
Tung 严嵩, Hồ Tông Hiến bị bắt giam ngục tự sát. Từ
Vị vừa mới có chút hi vọng trên con đường sĩ hoạn đã bị trắc trở. Bị kích động
bời vụ tự sát của Hồ Tông Hiến trong ngục và bị liên lụy trong vụ án Nghiêm
Tung, tinh thần Từ Vị cơ hồ sụp đổ. Thế là, ông thường tìm đến cách tự sát để
giải thoát. Theo ghi chép, Từ Vị trước sau tự sát qua 9 lần. Hoặc dùng chuỳ sắt
đập vào đầu, máu tuôn khắp mặt, hoặc lấy đinh dài đâm vào tai v.v… Trong một lần
phát điên, Tự Vị đã giết kế thất Trương thị 张氏của mình, bị bắt
bỏ ngục. Trong 7 năm lao ngục đã khiến Từ Vị sa sút, sau khi ra ngục không còn
có ý muốn làm quan.
Từ Vị nếm trải gian nan bắt đầu cuộc
sống du lịch, đồng thời chuyên tâm vào nghệ thuật. Cuộc sống thuần phác nơi quê
nhà khiến ông nhận thức được sự hư nguỵ chốn quan trường, ông bèn mượn thi văn
thư hoạ bộc lộ sự bất mãn nội tâm.
Năm 1593, Từ Vị qua đời trong cảnh vắng vẻ tịch liêu, hưởng niên 73 tuổi.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/7/2025
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013