THỐNG TÂM TẬT THỦ
痛心疾首
Điển xuất “Tả truyện – Thành Công
thập tam niên” 左传 - 成公十三年.
Chư hầu các văn thử ngôn, tư thị dụng thống
tâm tật thủ, nật tựu quả nhân
诸侯各闻此言, 斯是用痛心疾首, 昵就寡人.
(Các chư hầu nghe được những lời đó, đều đau lòng nhức óc, đến thân cận với quả nhân)
Thời Xuân Thu, Tần 秦và Tấn 晋có mối
quan hệ hôn nhân (phu nhân của Tần Mục Công 秦穆公là con
gái của Tấn Hiến Công 晋献公. Đời sau gọi “Tần Tấn chi hảo”
秦晋之好 (duyên
Tần Tấn) là xuất phát từ đây), Tần Mục Công lại từng 3 lần thay nước Tấn an định
quân vị, công tử nước Tấn là Trùng Nhĩ 重耳 (Tấn Văn
Công 晋文公) lưu vong ở nước ngoài, cũng nhân vì được nước Tần 秦giúp đỡ
mà được về nước lên ngôi. Nhưng do bởi biên cảnh hai nước tiếp liền nhau, hai bên
đều muốn phát triển phạm vi thế lực của mình, nên hai nước Tần Tấn tuy có mối
quan hệ thân thích, nhưng vẫn không tránh khỏi xung đột. Từ Tần Mục Công 秦穆公đến Tần Hoàn Công 秦桓公 là 3 đời, chiến tranh giữa Tần
và Tấn không ngừng nghỉ.
Sau khi Tấn Lệ Công 晋厉公 lên ngôi,
nhân biên giới phát sinh tranh chấp, thế là quốc quân hai nước hẹn nhau gặp mặt
tại Lệnh Hồ 令狐 (di chỉ nay tại phía tây huyện Y Thị 猗氏 tỉnh Sơn
Đông 山东), lập minh ước. Nhưng sau khi Tần Hoàn Công về lại nước,
lập tức bội phản minh ước, hẹn với Sở 楚 đánh Bạch Địch 白狄 (một nước nhỏ cạnh biên giới nước Tần秦, là nước
thù địch với Tần 秦, nhưng lại có quan hệ tốt về hôn nhân với Tấn 晋), nước
Sở 楚bằng lòng. Thế là nước Tần 秦 phái người đến nói với Bạch Địch
rằng:
-“Nước Tấn 晋 muốn đánh nước các ông.”
Nước Sở 楚cũng phái người nói với nước Tấn
晋, là nước
Tần 秦bội ước, giao hảo tốt với Sở 楚, để đối
phó với Tấn 晋.
Bạch Địch và Sở đều thấy rõ lòng dạ của nước Tần 秦, căm giận
Tần 秦đã bội tín vứt bỏ điều nghĩa. Nước Tấn 晋 phái Lữ
Tương 呂相đi tuyệt giao với nước Tần 秦. Lữ Tương
nói với Tần Vương:
- “Các chư hầu nay đều biết được Tần 秦chỉ mưu tính cái lợi cho mình, không giữ chữ tín, cho nên
mọi người đều bằng lòng thân cận hữu hảo với nước Tấn 晋 chúng tôi. Hiện tại Tấn 晋và các nước chư hầu đều đã chuẩn bị tốt. Nếu nước Tần 秦 bằng lòng đính ước, nước Tấn 晋chúng tôi có thể khuyên chư hầu thoái binh. Nếu không,
chúng tôi cùng chư hầu đối phó với nước Tần 秦.”
Người đời sau dùng “thống tâm tật thủ” 痛心疾首 (đau lòng nhức óc) để ví với việc vô cùng oán hận, cực đoan oán hận.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/7/2025
Nguồn
ĐỒ GIẢI QUỐC HỌC ĐIỂN CỐ
图解国学典故
Chủ biên: Nhậm Tê Nhiên 任犀然
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều
xuất bản xã, 2016