Dịch thuật: Thống tâm tật thủ (Quốc học điển cố)

 

THỐNG TÂM TẬT THỦ

痛心疾首

          Điển xuất “Tả truyện – Thành Công thập tam niên” 左传 - 成公十三年.

          Chư hầu các văn thử ngôn, tư thị dụng thống tâm tật thủ, nật tựu quả nhân

诸侯各闻此言, 斯是用痛心疾首, 昵就寡人.

          (Các chư hầu nghe được những lời đó, đều đau lòng nhức óc, đến thân cận với quả nhân)

          Thời Xuân Thu, Tần và Tấn có mối quan hệ hôn nhân (phu nhân của Tần Mục Công 秦穆公là con gái của Tấn Hiến Công 晋献公. Đời sau gọi “Tần Tấn chi hảo” 秦晋之好 (duyên Tần Tấn) là xuất phát từ đây), Tần Mục Công lại từng 3 lần thay nước Tấn an định quân vị,  công tử nước Tấn là Trùng Nhĩ 重耳 (Tấn Văn Công 晋文公) lưu vong ở nước ngoài, cũng nhân vì được nước Tần giúp đỡ mà được về nước lên ngôi. Nhưng do bởi biên cảnh hai nước tiếp liền nhau, hai bên đều muốn phát triển phạm vi thế lực của mình, nên hai nước Tần Tấn tuy có mối quan hệ thân thích, nhưng vẫn không tránh khỏi xung đột. Từ Tần Mục Công 秦穆公đến Tần Hoàn Công 秦桓公 là 3 đời, chiến tranh giữa Tần và Tấn không ngừng nghỉ.

          Sau khi Tấn Lệ Công 晋厉公 lên ngôi, nhân biên giới phát sinh tranh chấp, thế là quốc quân hai nước hẹn nhau gặp mặt tại Lệnh Hồ 令狐 (di chỉ nay tại phía tây huyện Y Thị 猗氏 tỉnh Sơn Đông 山东), lập minh ước. Nhưng sau khi Tần Hoàn Công về lại nước, lập tức bội phản minh ước, hẹn với Sở đánh Bạch Địch 白狄  (một nước nhỏ cạnh biên giới nước Tần, là nước thù địch với Tần , nhưng lại có quan hệ tốt về hôn nhân với Tấn ), nước Sở bằng lòng. Thế là nước Tần phái người đến nói với Bạch Địch rằng:

-“Nước Tấn muốn đánh nước các ông.”

Nước Sở cũng phái người nói với nước Tấn , là nước Tần bội ước, giao hảo tốt với Sở , để đối phó với Tấn .

Bạch Địch và Sở đều thấy rõ lòng dạ của nước Tần , căm giận Tần đã bội tín vứt bỏ điều nghĩa. Nước Tấn phái Lữ Tương 呂相đi tuyệt giao với nước Tần . Lữ Tương nói với Tần Vương:

- “Các chư hầu nay đều biết được Tần chỉ mưu tính cái lợi cho mình, không giữ chữ tín, cho nên mọi người đều bằng lòng thân cận hữu hảo với nước Tấn chúng tôi. Hiện tại Tấn và các nước chư hầu đều đã chuẩn bị tốt. Nếu nước Tần bằng lòng đính ước, nước Tấn chúng tôi có thể khuyên chư hầu thoái binh. Nếu không, chúng tôi cùng chư hầu đối phó với nước Tần .”

          Người đời sau dùng “thống tâm tật thủ” 痛心疾首 (đau lòng nhức óc) để ví với việc vô cùng oán hận, cực đoan oán hận. 

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 12/7/2025

Nguồn

ĐỒ GIẢI QUỐC HỌC ĐIỂN CỐ

图解国学典故

Chủ biên: Nhậm Tê Nhiên 任犀然

Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2016

 

Previous Post Next Post