"THI TRUNG HỮU HOẠ, HOẠ TRUNG HỮU THI"
Tô Thức
苏轼 khi đề từ cho tác phẩm hội hoạ “Lam Quan yên vũ đồ”
蓝关烟雨图của Vương Duy 王维 đã viết rằng:
Vị Ma Cật chi thi, thi trung hữu hoạ.
Quan Ma Cật chi hoạ, hoạ trung hữu thi
味摩诘之诗, 诗中有画
观摩诘之画, 画中有诗
(Thưởng thức thi của Ma Cật, trong thi có hoạ.
Xem hoạ của Ma Cật, trong hoạ có thi)
“Thi
trung hữu hoạ, hoạ trung hữu thi” 诗中有画, 画中有诗 chính
là trong hoạ có thi tình, trong thi có hoạ ý, thi hoạ giao dung, một loại nghệ
thuật kiêm thần vận của cả hai.
Vương
Duy 王维 (1) không chỉ là một thi nhân xuất sắc, mà cũng là một hoạ
gia kiệt xuất. Hơn nữa thi và hoạ của ông không tương hỗ phân li, mà là cả hai
có cơ địa dung hợp với nhau, không chỉ trong hoạ có thi ý dồi dào, mà trong thi
còn cho người xem một hoạ diện tươi mới, như những câu thơ sau:
Lạc hoa tịch tịch đề sơn điểu
Dương liễu thanh thanh độ thuỷ nhân
落花寂寂啼山鸟
杨柳青青渡水人
(Hoa lặng lẽ rơi, chim núi hót
Dương liễu bên bờ xanh xanh, người đang qua sông)
Hành đáo thuỷ cùng xứ
Toạ khán vân khởi thì
行到水穷处
坐看云起时
(Dạo bước đi đến tận cùng của dòng nước
Ngồi xuống ngắm nhìn mây trời nổi lên)
“Thi trung hữu hoạ, hoạ trung hữu thi” ý nghĩa là một loại nghệ thuật đã đạt đến cảnh giới cao xa.
Chú của người dịch
1-Vương Duy 王维 (701 –
761): tự Ma Cật 摩诘, hiệu Ma Cật Cư Sĩ 摩诘居士, nguyên tịch ở Bồ Châu 蒲州Hà Đông 河东 (nay
là Vĩnh Tế 永济Sơn Tây 山西), sau dời đến Lam Điền
蓝田Kinh Triệu 京兆 (nay là Lam Điền 蓝田 Thiểm Tây 陕西), tổ tịch huyền Kì 祁 Sơn Tây 山西. Vương Duy là thi nhân và cũng là hoạ gia, là nhân vật
đại biểu của thi phái sơn thuỷ điền viên thời thịnh Đường. Vương Duy đã kế thừa
và phát huy thơ sơn thuỷ do Tạ Linh Vận 谢灵运khai
sáng, đồng thời dựng một ngọn cờ riêng, khiến thành tựu của thơ điền viên đạt đến
đỉnh cao, có địa vị trọng yếu trong lịch sử thi ca Trung Quốc.
Thành tựu về thơ ngũ luật, ngũ tuyệt, thất tuyệt của Vương Duy rất cao, nổi bật trong thi đàn đời Đường. Thơ thất luật của ông hoặc hùng hồn hoa lệ, hoặc thanh tịnh tú nhã. Tản văn thanh u, cực phong phú thi tình hoạ ý. Vương Duy lúc sinh tiền đã rất nổi tiếng, có mĩ xưng như “thiên hạ văn tông” 天下文宗, “thi Phật” 诗佛, có ảnh hưởng to lớn đối với người đời sau.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/6/2025
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的 3000个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉