SỞ TÙ NAM QUAN
楚囚南冠
Điển xuất “Tả truyện – Thành Công cửu
niên” 左传 - 成公九年.
Tấn Hầu quan vu quân phủ, kiến
Chung Nghi, vấn chi viết: “Nam quan nhi trập giả thuỳ dã?” Hữu ti viết: “Trịnh
nhân sở hiến Sở tù dã.”
晋侯观于军府, 见钟仪, 问之曰: “南冠而絷者誰也?” 有司曰: “郑人所献楚囚也.”
(Tấn Hầu thị sát phủ quân, thấy Chung Nghi, bèn hỏi rằng: “Người mà đội mũ phương nam đang bị trói là ai vậy?” Một vị quan đáp rằng: “Đó là người tù mà nước Trịnh dânh cho nước Tấn đấy”.)
Thời Xuân Thu, nước Trịnh dưới sự giúp
đỡ của nước Tấn đã đánh bại nước Sở, bắt được Sở đại phu Chung Nghi 钟仪. Nước Trịnh đem người tù này dâng cho nước Tấn, nhưng sau
này nước Trịnh lại phụ vào nước Sở xa rời nước Tấn, giữa Tấn và Sở phát sinh
chiến tranh.
Có một lần, Tấn Hầu đến phủ quân thị sát,
thấy Chung Nghi. Ông ta hỏi:
-Người tù mà đội mũ phương nam kia là ai vậy?
Một vị quan đáp rằng:
-Người đó tên là Chung Nghi, là tù nhân mà nước Trịnh
dâng cho nước Tấn.
Nghĩ đến nước Trịnh
trước đây thân cận với nước Tấn, mà nay phản lại thành thù, Tấn Hầu vô cùng cảm
thán, thế là hạ lệnh thả Chung Nghi, đồng thời triệu kiến ông ấy.
Chung Nghi đối với sự khoan dung to lớn của Tấn Hầu, vô
cùng cảm kích, hai lần hành lễ với Tấn Hầu. Tấn Hầu hỏi thân thế Chung Nghi, ông
ấy nói rằng đời đời nối nhau làm Nhạc quan nước Sở. Tấn Hầu lại hỏi Chung Nghi
có biết tấu nhạc không. Chung Nghi đáp rằng:
-Đó là chức nghiệp tổ truyền của tôi, tôi không dám
làm những việc khác, chỉ biết tấu nhạc.
Tấn Hầu sai đem đàn đến, bảo Chung Nghi diễn tấu. Chung
Nghi đàn một nhạc khúc dân gian nước Sở, thanh âm vô cùng thương cảm. Tấn Hầu hỏi
đến tình hình của Sở Vương, Chung Nghi không trả lời thẳng, mà thoái thác rằng:
-Việc của quân vương, tôi làm sao biết được?
Về sau, Tấn Hầu đem chuyện gặp Chung Nghi nói với Phạm
Văn Tử 范文子, Văn Tử rất cảm động nói với Tấn Hầu:
-Người nước Sở nọ khi nói đến tổ nghiệp của mình rất
là cung kính như thế, không dám làm ngược lại. Bảo ông ấy diễn tấu, ông ấy tấu âm
nhạc của nước mình, không quên được cố quốc. Quân Hầu sao không phóng thích ông
ta, để ông ta trở về ra sức giúp hai nước Tấn Sở hữu hảo?
Thế là Tấn Hầu phóng thích Chung Nghi, đồng thời chuẩn
bị lễ vật hậu hĩ để ông ta mang về nước, mưu cầu hoà bình cho hai nước.
Người đời sau dùng điển cố “Sở tù nam quan” 楚囚南冠 để hình dung việc một người khốn quẫn nơi xứ người mà vẫn luôn hoài niệm quê nhà, hoặc cũng có thể chỉ người bị giam cầm.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 28/6/2025
Nguồn
ĐỒ GIẢI QUỐC HỌC ĐIỂN CỐ
图解国学典故
Chủ biên: Nhậm Tê Nhiên 任犀然
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều
xuất bản xã, 2016