NGŨ NHẠC TỨ ĐỘC LÀ NHỮNG VỊ THẦN NÀO
Ngũ nhạc 五岳là chỉ 5 ngọn núi lớn, tức: Đông nhạc Thái sơn 东岳泰山, Nam nhạc Hành sơn 南岳衡山, Tây nhạc Hoa sơn 西岳华山, Bắc nhạc Hằng sơn
北岳恒山, Trung nhạc Tung sơn 中岳嵩山.
Tứ độc 四渎 là
chỉ 4 dòng sông lớn, tức: Giang 江 (Trường giang 长江),
Hà 河 (Hoàng hà 黄河), Hoài 淮 (Hoài
hà 淮河), Tế 济 (Tế thuỷ 济水).
Ngũ nhạc Tứ độc được xem là
quan niệm đại biểu cho sơn nhạc đại xuyên, đã hình thành vào đời Hán. Trong “Lễ
kí – Vương chế” 礼记 - 王制 có đoạn:
Thiên tử tế thiên hạ danh sơn
đại xuyên. Ngũ nhạc thị Tam công, Tứ độc thị chư hầu.
天子祭天下名山大川. 五岳视三公, 四渎视诸侯.
(Thiên tử tế danh sơn đại xuyên
trong thiên hạ. Quy mô của lễ nghi khi tế Ngũ nhạc thì gần giống với số lễ yến
hưởng của Tam công; quy mô lễ nghi khi tế Tứ độc thì gần giống với số lễ yến hưởng
chư hầu)
Thời Hán Tuyên Đế 汉宣帝, bắt đầu thiết lập chuyên tế , định ra thường lễ, tế
Ngũ nhạc Tứ độc.
Trong “Nguyệt lệnh quảng
nghĩa” 月令广义dẫn lời ở “Tàng kinh” 藏經nói rằng, thần Ngũ nhạc, phân ra cai quản nhân vật thế
gian, mỗi vị đều có khu vực của mình.
-Thái sơn là cháu của Thiên đế,
phủ của quần linh, là Tổ Ngũ nhạc, nắm giữ việc sống chết sang hèn.
-Hành nhạc nắm giữ phân dã của
tinh tượng, ngư long thuỷ tộc.
-Tung nhạc nắm giữ thổ địa sơn
xuyên, coi việc trâu dê ăn uống.
-Hoa nhạc nắm giữ vàng bạc đồng
thiết, phi cầm tẩu thú.
-Hằng nhạc nắm giữ Giang Hà Hoài
Tế.
Đời Đường bắt đầu phong thần
Ngũ nhạc Tứ độc. Phong Đông nhạc là Thiên Tề Vương 天齐王,
Nam nhạc là Tư Thiên Vương 司天王, Tây nhạc là Kim
Thiên Vương 金天王, Bắc nhạc là An Thiên Vương 安天王,
Trung nhạc là Trung Thiên Vương 中天王.
Phong Hà độc là Linh Nguyên Công
灵源公, phong Tế độc là Thanh Nguyên Công 清源公, phong Giang độc là Quảng Nguyên Công 广源公, phong Hoài độc là Trường Nguyên Công 长元公.
Tống, Nguyên hai đời, thần Ngũ
nhạc thăng là Đế 帝, thần Tứ độc thăng là Vương 王.
Đầu đời Minh, Thái Tổ xuống
chiếu theo chế định cổ, đồng thời bỏ phong hiệu của các đời trước.
Ngũ nhạc xưng là Đông nhạc Thái
sơn chi thần 东岳泰山之神, Nam nhạc Hành sơn chi thần 南岳衡山之神, Trung nhạc Tung sơn chi thần 中岳嵩山之神, Tây nhạc Hoa sơn chi thần 西岳华山之神, Bắc nhạc Hằng
sơn chi thần 北岳恒山之神.
Tứ độc xưng là Đông độc Đại Hoài
chi thần 东渎大淮之神, Nam độc Đại Giang chi thần 南渎大江之神, Tây độc Đại Hà chi thần 西渎大河之神, Bắc độc Đại Tế
chi thần 北渎大济之神.
Trong Ngũ nhạc Tứ độc, sự sùng
bái Đông nhạc Thái sơn là rõ nhất. Các đế vương cổ đại nhận mệnh trời đổi triều
đại, cải chế ứng thiên, hoặc thiên hạ thái bình, công thành phong thiện, tất phải
đến Thái sơn, tế cáo Thượng đế. Khổng Tử 孔子có
nói: phong Thái sơn, thiện Lương Phủ, có đến hơn 72 vị. Nhân vì Thái sơn là “thiên
địa chi tôn, ngũ nhạc chi tổ, vạn vật chi tông” 天地之孙, 五岳之祖, 万物之宗, hơn nữa theo
truyền thuyết, Thái sơn lại là âm tào địa phủ, con người sau khi mất, hồn quay
về Thái sơn, thần Thái sơn là vị chủ của cõi âm, cho nên dân gian rất sùng bái
Thái sơn.
Năm Đại Trung Tường Phù 大中祥符thứ 4 đời Tống Chân Tông 宋真宗(năm
1011), phong Đông nhạc là Thiên Tề Nhân Thánh Đế, từ đó về sau, Đông nhạc miếu 东岳庙 (cũng
gọi là Thiên Tề miếu 天齐庙) phổ biến khắp thiên
hạ
Về tính danh của thần Thái sơn
thì truyền văn bất nhất. Có người cho là họ Viên 圓tên
Thường Long 常龙, có người cho là Kim Hồng thị 金虹氏, có người cho là Hoàng Phi Hổ 黄飞虎, cũng có người cho là Huyền Khâu Mục Mục 玄丘目睦v.v…
Trong “Chân linh vị nghiệp đồ” 真灵位业图, vị thứ 6 bên trái: là Thái sơn quân Tần Nghĩ 泰山君秦 ….. (1), tự Cảnh Thiến 景倩, coi tứ trấn, lãnh cả vạn quỷ binh, có trưởng lại, Tư mã, lại có cả mấy trăm tiểu trấn, mỗi tiểu trấn lãnh mấy ngàn quỷ binh. Có người nói Đông nhạc có 72 ti. Mỗi ti đều có thần làm chủ. Truyền thuyết cho rằng, Nhạc Phi 岳飞tức “Sung tốc báo ti chi chủ” 充速报司之主. Thời cổ, miếu Đông nhạc ở Bắc Kinh là nổi tiếng nhất.
Chú của người dịch
1-Chữ “nghĩ” ở đây gồm bên trái là 豈 bên phải là 页. Trong “Khang Hi tự điển” có phiên thiết là “ngư khỉ” 魚豈, “ngữ khỉ” 語豈âm 螘 (nghĩ).
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 27/6/2025
Nguồn
ĐẠO GIÁO THƯỜNG THỨC ĐÁP VẤN
道教常识答问
Tác giả: Khanh Hi Thái 卿希泰
Vương Chí Trung 王志忠
Đường Đại Triều 唐大潮
Giang Tô cổ tịch xuất bản xã, 1996