景公游公阜一日有三过言
晏子谏
(其三)
无几何, 日暮, 公西面望, 睹彗星, 召伯常骞使禳去之 (1). 晏子曰: “不可. 此天教也. 日月之气, 风雨不时, 彗星之出. 天为民之乱见之 (2), 故诏之妖祥 (3), 以戒不敬. 今君若设文而受谏 (4), 谒圣贤人
(5), 虽不去彗, 星将自亡. 今君嗜酒而并于乐, 政不饰而宽于小人 (6), 近谗好优 (7), 恶文而疏圣贤人, 何暇在彗, 茀又将见矣 (8).” 公忿然作色, 不说.
(晏子春秋)
CẢNH
CÔNG DU CÔNG PHỤ NHẤT NHẬT HỮU TAM QUÁ NGÔN.
ÁN
TỬ GIÁN
(kì 3)
Vô kỉ hà, nhật mộ, Công
tây diện vọng, đổ tuệ tinh, triệu Bá Thường Khiên sử nhương khứ chi (1).
Án Tử viết: “Bất khả. Thử thiên giáo dã. Nhật nguyệt chi khí, phong vũ bất thời,
tuệ tinh chi xuất. Thiên vị dân chi loạn hiện chi (2). Cố chiếu chi
yêu tường (3), dĩ giới bất kính. Kim quân nhược thiết văn nhi thụ
gián (4), yết thánh hiền nhân (5), tuy bất khứ tuệ, tinh
tương tụ vong. Kim quân thị tửu nhi tịnh vu lạc, chính bất sức nhi khoan vu tiểu
nhân (6), cận sàm háo ưu (7). ố văn nhi sơ thánh hiền
nhân, hà hạ tại tuệ, phất hựu tương hiện hĩ (8).” Công phẫn nhiên
tác sắc, bất duyệt.
(Án Tử Xuân Thu)
Chú thích
1- Bá Thường Khiên 伯常骞: tên là Khiên 骞, tự là Bá Thường 伯常.
Nhương 禳: cầu đảo trừ tai ương.
2-Hiện 见: xuất hiện, hiển thị.
3-Yêu tường 妖祥: thiên chỉ về yêu quái, yêu dị.
4-Thiết văn 设文: chỉ việc tu sửa văn đức.
5-Yết 谒: bái kiến. Ở đây ý nói cầu được thỉnh giáo.
6-Sức 饰: thông với 饬, chỉnh đốn.
7-Ưu 优: xướng ưu, con hát.
8-Phất 茀: đồng với 孛 (bột), một loại sao chổi. Người xưa cho gọi sao chổi mà đuôi của nó tương đối ngắn là 茀 (phất) hoặc 孛 (bột).
CẢNH CÔNG RA
CHƠI CÔNG PHỤ,
TRONG MỘT
NGÀY MÀ BA LẦN NÓI SAI.
ÁN TỬ CAN
GIÁN
(kì 3)
Chẳng mấy chốc trời tối, Cảnh Công nhìn về phía tây, thấy có tuệ tinh (sao chổi), bèn triệu Bá Thường Khiên đến, bảo ông ta cầu đảo để trừ khử. Án Tử nói rằng: “Không thể được. Đó là Thượng Đế đang dạy bảo mọi người đấy. Mặt trời mặt trăng hiện ra quầng tán, mưa gió không đúng thời, tuệ tinh xuất hiện, đó là Thượng Đế vì dân gian hỗn loạn mà hiện ra điềm báo, Thượng Đế cố ý hiện ra điềm bất tường là để cảnh giới hành vi bất kính của con người. Nay ngài nếu tu sửa văn đức, thu nạp lời can gián, thỉnh giáo thánh nhân hiền nhân, cho dù không cầu đảo thì tuệ tinh cũng tự mất. Hiện ngài say mê rượu thịt mặc tình hoan lạc, không chỉnh đốn chính trị, khoan dung tiểu nhân, thân cận sàm nịnh, ham thích ca hát, ghét văn đức, xa lánh thánh nhân hiền nhân, thì làm gì chỉ có mỗi tuệ tinh, bột tinh cũng xuất hiện đấy.” Cảnh Công giận, mặt biến sắc lộ vẻ không vui.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 23/6/2025
Nguồn
ÁN TỬ XUÂN THU
晏子春秋
Dịch chú: Trần Đào 陈涛
Trung Hoa thư cục, 2007.