情谊与铜臭
亲兄弟折箸 (1), 璧合翻作瓜分 (2).
士大夫爱钱 (3), 书香化为铜臭.
(陈继儒: 小窗幽记)
TÌNH NGHỊ DỮ ĐỒNG XÚ
Thân huynh đệ chiết trợ (1),
bích hợp phiên tác qua phân (2).
Sĩ đại phu ái tiền (3),
thư hương hoá vi đồng xú.
(Trần Kế Nho: Tiểu song u kí)
Chú thích
1-Chiết trợ 折箸: bẻ gãy đũa,
ví anh em ruột không đoàn kết.
Trợ 箸: đũa.
2-Bích hợp 璧合: như ngọc kết hợp lại với nhau. Ví những việc tốt đẹp tập trung về một
chỗ.
Phiên tác 翻作: ngược lại.
3-Sĩ đại phu 士大夫: thông xưng phần tử tri thức thời cổ, cũng chỉ giai tầng quan liêu.
Dịch nghĩa
TÌNH CẢM VÀ TANH MÙI ĐỒNG
Giữa anh em ruột với nhau nếu không đoàn kết, thì cũng
giống như đem viên ngọc quý đập vỡ.
Người có học nếu chỉ biết yêu quý tiền bạc, thì mùi thơm của sách vở cũng hoá thành mùi tiền đồng tanh hôi.
Phân tích và thưởng thức
Người đời
thường đem tay chân để ví tình cảm giữa anh em với nhau. Anh em cùng chung một
nhà dù có phát sinh tranh chấp, nhưng đối với người ngoài gây sự thì cũng cùng
chung nhau đoàn kết chống cự lại. Cho nên nói anh em đoàn kết lại, giống như viên
ngọc quý. Giữa anh em nếu không đoàn kết thì cũng giống như đập vỡ viên ngọc quý.
Giữa anh em không chỉ có tình cảm, mà tình càng phải thân, phải là viên mãn.
Nhưng cũng vì chạy theo lợi ích, giữa anh em có không ít trường hợp cốt nhục tương
tàn, điều này quả thực khiến người ta thương xót. Tào Thực 曹植ở “Thất bộ thi” 七步诗có viết:
Chử đậu nhiên đậu ki,
Đậu tại phủ trung khấp.
Bổn thị đồng căn sinh,
Tương tiên hà thái cấp.
煮豆燃豆萁
豆在釜中泣
本是同根生
相煎何太急
(Nấu đậu dùng củi đậu để đốt
Đậu ở trong nồi khóc
Vốn cùng một gốc sinh ra
Sao đốt nhau nhanh đến thế)
Bài thơ này phản ánh sự việc anh em ruột cùng chung một nhà mà trở giáo với nhau. Người có học phải lấy đó làm gương, mới có thể thi triển lí tưởng và hoài bão của mình. Nếu chỉ biết yêu quý tiền bạc, quên đi những lời vàng ngọc trong sách vở thì mùi thơm của sách vở cũng biến thành mùi tiền đồng tanh. Trong lòng có mùi thơm sách vở, xa rời sách vở, chạy theo thanh sắc danh lợi, thì làm sao mà không hôi thối?
Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639):
văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇,
hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭
Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).
Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông
minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời.
Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn
sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘
suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ
bệnh tật từ chối.
Trần Kế Nho cả một đời đọc rất
nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集 truyền đời.
Nguồn http://www.360doc.com/content
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 09/5/2025
Nguyên tác
TÌNH NGHỊ DỮ ĐỒNG
XÚ
情谊与铜臭
Trong quyển
TIỂU SONG U KÍ
小窗幽记
Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒
Chú dịch: Lôi Phương 雷芳
Sùng Văn thư cục, 2007.