TÂY HẠ
西夏
Tây Hạ 西夏là chính quyền do Nguyên Hạo 元昊, thủ lĩnh của Đảng Hạng Khương 党项羌kiến lập vào năm 1038, cũng gọi
là “Bạch Thượng quốc” 白上国 (sùng
thượng màu trắng). Quốc hiệu mà họ đặt là “Đại Hạ” 大夏, người Tống gọi là “Tây Hạ” 西夏, đời sau theo đó mà gọi. Lấy Hưng Khánh phủ 兴庆府 (sau đổi là Trung Hưng phủ 中兴府, nay là Ngân Xuyên 银川Ninh Hạ 宁夏) làm kinh đô, bộ phận địa khu
gồm các nơi như Ninh Hạ 宁夏, Thiểm
Bắc 陕北, tây bắc Cam Túc 甘肃, đông bắc Thanh Hải 青海cùng với Nội Mông Cổ 内蒙古 của hiện nay. Tây Hạ có mối
quan hệ mật thiết về kinh tế văn hoá với nhà Tống, chế độ chính trị có một bộ
phận mô phỏng theo triều Tống, có văn tự riêng, điển tịch Hán văn cũng được lưu
truyền rộng rãi. Trước sau đối đầu với Liêu, Kim cùng Tống, đồng thời nhiều lần
phát sinh chiến tranh.
Năm 1227, Tây Hạ bị Mông Cổ diệt, tổng cộng được 10 vị hoàng đế, thời gian 190 năm.
Phụ lục
của người dịch
-Tây Hạ
西夏cũng có tên là “Đảng Hạng” 党項.
-Tây Hạ
(năm 1038 – 1227), do tộc Đảng Hạng 党項kiến lập,
ở về phía tây bắc của nhà Bắc Tống, cho nên gọi là Tây Hạ 西夏.
-Người
tộc Đảng Hạng từng giúp triều Đường thu phục Trường An 長安, cho nên được ban họ Lí 李, cuối thời Đường đầu thời Tống đều là thần thuộc. Sau
khi Tống Thái Tông 宋太宗thống nhất trung nguyên, bắt đầu
chiêu hàng tộc duệ Tây Hạ, chỉ có Lí Kế Thiên 李繼遷không chịu di dời, lại được sự ủng hộ của nước Liêu nên
không ngừng lớn mạnh.
-Thời Tống
Nhân Tông 宋仁宗, Lí Nguyên Hạo 李元昊xưng đế, đặt quốc hiệu là “Hạ” 夏, đó là Hạ Cảnh Tông 夏景宗. Tây Hạ mở rộng cương thổ rất
nhanh. Nhưng nhân vì khu vực Tây Hạ mất mùa đói kém, lại gặp phải quân Liêu nam
xâm, nên chẳng bao lâu Tây Hạ liên minh với Bắc Tống.
-Tống
Thần Tông 宋神宗từng đem một đội quân đánh Tây
Hạ, cuối cùng quân Tồng bị thua, nhưng Tây Hạ cũng bắt đầu suy yếu. Sau nhân vì
Bắc Tống bị diệt, Nam Tống và Tây Hạ ít tiếp xúc, Tây Hạ cuối cùng bị diệt vong
dưới sự công kích nhiều lần của đội quân Mông Cổ.
https://www.ehanlin.com.tw/app/keyword/%E5%9C%8B%E4%B8%AD/%E6%AD%B7%E5%8F%B2/%E8%A5%BF%E5%A4%8F.html
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/5/2025
Nguồn
TRUNG QUÔC CỔ ĐẠI VĂN HOÁ THƯỜNG
THỨC TỪ ĐIỂN
中国古代文化常识辞典
Thương vụ ấn thư quán từ thư
nghiên cứu trung tâm, 2024