“CỐ VẤN” KHÔNG THỂ CHỈ “CỐ” MÀ KHÔNG “VẤN”
“Cố vấn”
顾问 là
người vận dụng sở trường chuyên môn của mình để tư vấn cho người, ví dụ như:
chính trị cố vấn, quân sự cố vấn, pháp luật cố vấn, văn hoá cố vấn, xí nghiệp cố
vấn, đầu tư cố vấn, công trình cố vấn, quản lí cố vấn v.v…
Lời tục
có nói:
Cố vấn cố vấn, hữu vấn tài hữu cố.
顾问顾问, 有问才有顾
(Cố vấn cố vấn, có vấn mới có cố)
“Cố vấn”
顾问 là một
chức vị, “cố vấn” đều là chuyên gia về một phương diện nào đó, từng trải ở một
số chuyên môn và có kinh nghiệm phong phú, có thể xử lí những vấn đề khó khăn
hoặc nóng bỏng. Đương nhiên có một số ý kiến của “cố vấn” không mang tính phổ
biến, thông thường là độc lập hoặc trung lập, như vậy mới có giá trị.
Thời cổ
đã có Thị tụng đại thần 侍从大臣 tư vấn cho đế
vương. Ứng Thiệu 应劭 đời
Hán trong “Phong tục thông – Thập phản” 风俗通 - 十反có nói:
Cựu
tục thường dĩ y quan tử tôn, dung chỉ đoan chính, học vấn thông lãm, nhậm cố vấn
giả, dĩ vi Ngự sử.
旧俗常以衣冠子孙, 容止端正, 学问通览, 任顾问者, 以为御史.
(Tục cũ
thường lấy con em danh môn thế tộc, có cử chỉ đoan trang, học vấn uyên bác nhậm
chức cố vấn, làm Ngự sử.)
Người
làm “cố vấn” 顾问 thời đó đều có cử chỉ đoan trang, học vấn uyên bác,
nhìn gióng như vị cao quan Ngự sử.
Trong “Phong
thần diễn nghĩa” 封神演义hồi thứ 24 có
đoạn nói về Khương Tử Nha 姜子牙:
Tử
Nha bái nhi ngôn viết: ‘Thượng nãi lão hủ phi tài, bất kham cố vấn, văn bất túc
an bang, võ bất túc định quốc.
子牙拜而言曰: ‘尚乃老朽非才, 不堪顾问, 文不足安邦, 武不足定国.
(Tử Nha
bái tạ nói rằng: ‘Thần là Thượng là lão già chẳng có tài cán gì, không kham nỗi
chức cố vấn, về văn thì không đủ sức đế an bang, về võ thì không đủ sức để định
quốc.)
“Thượng”
尚 chính
là Lữ Thượng 呂尚, tên của Khương Tử Nha 姜子牙.
Ông cho rằng mình đã già, kham không nỗi chức “cố vấn”, cho nên nói những lời
khách sáo để từ chối.
Hiện
nay cũng giống như cổ đại, người có thể đảm đương chức ‘cố vấn” đa phần là đã
cao tuổi. Lời tục cũng có câu:
Gia hữu nhất lão, trại quá nhất bảo.
家有一老赛过一宝
(Nhà có người già, hơn viên châu báu)
Đúng là không sai.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/5/2025
Nguồn
TRUNG QUỐC NHÂN ĐÍCH XƯNG HÔ
中国人的称呼
Biên soạn: Lưu Nhất Đạt 刘一达
Tranh vẽ: Mã Hải Phương 马海方
Bắc Kinh: Trung dịch xuất bản xã, 2022