CHƯ CÁT LƯỢNG MƯỢN
GIÓ ĐÔNG
CÓ PHẢI LÀ HOÀN TOÀN HƯ CẤU
Theo “Tam quốc diễn nghĩa” 三国演义, nguyên nhân chủ yếu của thắng lợi trong trận chiến Xích
Bích 赤壁là Chư Cát Lượng 诸葛亮 (1) tại “Thất Tinh đàn” 七星坛 mượn gió đông.
Trận gió này đương nhiên là không phải do Chư Cát Lượng mượn đến. Tình tiết câu
chuyện “tá đông phong” 借东风 (mượn gió đông) hoàn toàn là hư cấu, nhưng việc hư cấu
này lại có y cứ văn hoá và địa lí nhất định.
Đầu tiên,
trong trận Xích Bích 赤壁 có gió đông nổi lên quả thực là có. Trận Xích Bích phát
sinh vào mùa đông năm Kiến An 建安thứ 13, theo ghi chép
trong “Tam quốc chí” 三国志, lúc bấy giờ
quả thực là có gió đông nam nổi lên. Xích Bích trong địa phận Hồ Bắc 湖北 ngày
nay, ở vào khu vực trung du Trường giang 长江,
do bởi nguyên nhân khí hậu và đặc trưng địa lí, mùa đông ở đây quả thực có gió đông
nam nổi lên.
Thứ
hai, câu chuyện tế gió đông có cơ sở văn hoá nhất định. Do bởi gió đối với sản
xuất nông nghiệp, hoạt động chiến sự đều có thể sản sinh ảnh hưởng to lớn, nhân
đó từ rất sớm, trong tín ngưỡng Trung Quốc đã có vị thần chủ quản về gió mưa, đồng
thời tương ứng có tập tục mượn gió cầu mưa. Trong giáp cốt văn đã có những ghi
chép liên quan đến thần gió bốn phương, trong “Chu kí” 周记 có
chép rõ ràng “Phong Sư 风师, Vũ Sư” 雨师. Tư Mã Thiên 司马trong
“Sử kí” 史记có thuật lại câu chuyện nước Tần tế tự “Phong Bá” 风伯, triều đình đời Hán đã đem việc tế tự Phong Bá 风伯, Vũ Sư 雨师xếp vào đại điển quốc
gia. Lúc bấy giờ, liên quan đến việc “tế phong cầu vũ” 祭风求雨 trong sử đều có
ghi chép, tình cảnh Phong Bá, Vũ Sư nổi gió làm mưa còn được vẽ hình lại. Sau này
trong dân gian, “Phong Bá miếu” 风伯庙 được xây dựng để mượn gió, “Vũ Sư miếu” 雨师庙xây dựng để cầu mưa rất thường thấy.
Câu chuyện Chư Cát Lượng mượn gió đông được thuật lại trong tiểu thuyết, có khả năng bắt nguồn từ tín ngưỡng và tập tục tế tự này.
Chú của người dịch
1-
- Với chữ 诸
-
Trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu
chỉ có âm “
-
Trong Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng
của Nguyễn Tôn Nhan cũng chỉ có âm “
-
Trong Khang Hi tự điển 康熙字典 có các âm đọc
như sau:
*
Đường vận 唐韻, Quảng vận 廣韻 phiên thiết là
“chương ngư” 章魚.
Tập vận 集韻, Loại thiên 類篇, Vận hội 韻會, Chính vận 正韻 đều có phiên
thiết là “ chuyên ư” 專於, đọc như chữ 渚 nhưng bình thanh. Âm đọc này có nhiều nét nghĩa,
trong đó có nét nghĩa là họ kép.
Hựu phức tính. “Hán thư” hữu
又複姓. “漢書” 有諸葛豐. “三國志” 有諸葛亮.
(Họ
kép. Trong “Hán thư” có Chư Cát Phong. “Trong “Tam quốc chí” có Chư Cát Lượng)
* Quảng vận 廣韻 phiên thiết là “chính xa” 正奢 . Tập vận 集韻 phiên thiết là “chi xa” 之奢, đều có âm là 遮
(già), cũng là một họ.
(Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003,
trang 1146, 1147).
Như vậy tên gọi đúng của nhân vật là Chư Cát Lượng, nhưng mọi người quen đọc là Gia Cát Lượng.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 19/5/2025
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013