梔貌正經其實衣冠誤國
蠟言輕細本來帶帽殃民
Chi mạo
chính kinh, kì thực y quan ngộ quốc
Lạp ngôn khinh tế, bản lai đái mạo ương dân
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 12/5/2025
Chính
kinh 正經: (cử
chỉ) đoan chính, nghiêm trang.
Khinh
tế 輕細: (ăn
nói) nhỏ nhẹ, dịu dàng.
Ngộ
quốc 誤國: làm
hại đất nước.
Ương
dân 殃民: gây
hại cho dân.
Chi mạo 梔貌: “Chi” 梔là một
loại cây, trái của nó khi chín được dùng để nhuộm vàng đồ vật. “Chi mạo” ý nói
làm cho diện mạo tươi đẹp.
Lạp
ngôn 蠟言: “Lạp” 蠟 là sáp, dùng để bôi lên đồ vật cho bóng
láng. “Lạp ngôn” ý nói đánh bóng ngôn từ.
Thành
ngữ “chi mạo lạp ngôn” 梔貌蠟言xuất
xứ từ bài tản văn “Tiên cổ” 鞭賈 của Liễu Tông Nguyên
柳宗元đời Đường.
“Có
một người ra chợ bán một cây gậy. Người ta hỏi giá, ông ta ra giá phải là
50.000. Trả xuống 50, ông ta khom người giả vờ cười; trả 500, ông ta giả vờ hơi
giận; trả 5000, ông ta giả vờ cả giận, phải là 50.000 mới bán.
Một
anh nhà giàu nọ đến chợ, bỏ ra 50.000 mua lấy, cầm đến khoe với ta. Nhìn nơi đầu
gậy cong cong, nhìn chỗ tay cầm xiên xiên không thẳng. Các vân sớ trên gậy trước
sau nối nhau không hài hoà, chỗ đốt cây dường như mục, dùng móng tay ấn vào, nó
lõm sâu; nâng gậy lên, nó nhẹ tênh tênh.
Ta
hỏi: “Ông mua cây gậy như thế mà không tiếc 50000 sao?”
Anh
ta đáp rằng: “Tôi thích sắc vàng và cái bóng láng của nó. Hơn nữa người bán nói
rằng …..”
Ta
bèn bảo tiểu đồng nấu nước sôi đem đến tưới lên cây gậy, gậy liền co rút và khô
lại, lộ ra sắc trắng. Hoá ra sắc vàng là dùng trái cây chi nhuộm lên, bóng láng
là lấy sáp bôi lên. Anh nhà giàu nọ không vui, nhưng vẫn dùng đến ba năm. Ngày
nọ anh ra đi ra phía đông thành, tranh luận cùng với người khác ở Trường Lạc
pha. Hai con ngựa đá nhau, thế là dùng gậy quất, gậy gãy làm năm sáu khúc. Ngựa
vẫn cứ đá nhau, anh ta ngã xuống đất bị thương. Nhìn cây gậy, mặt anh ta đờ ra,
chất của cây gậy như bụi đất, không thể dùng được nữa.
Cách
dùng trái cây chi nhuộm vàng, lấy sáp đánh bóng như hiện nay mà nói, dùng hai
kĩ xảo đó để cầu được triều đình tuyển dụng, nếu chức quan thích hợp với năng lực
thì tốt, nếu vượt quá năng lực thì vui mừng, chỉ có điều là quan chức thích hợp
với năng lực người khác thì tức giận nói rằng: “Tại sao tôi không thể làm công
khanh?” Loại quan như thế làm đến công
khanh vẫn còn nhiều vậy. Lúc không có việc, trải qua ba năm vẫn không tổn thất
gì; một khi xảy ra việc, phái họ đi xử lí, thì trống rỗng chẳng được gì, giống
như bùn đất, trách hiệu quả lúc ra sức vung roi; còn khi không sử dụng đến thì
làm gì có việc té bị thương để gây ra hoạ hoạn, tổn hại?”
https://blog.sina.com.cn/s/blog_686422420102x8rz.html
Tạm dịch
Diện mạo đẹp tươi đoan
chính, kì thực chỉ là loại áo mũ đường hoàng nhưng làm hại đất nước.
Nói năng dịu dàng nhỏ
nhẹ, vốn là loại đai mũ xênh xang nhưng gây hại cho dân.