THỔ MỘC CHI BIẾN
土木之变
“Thổ Mộc chi biến” 土木之变là sự kiện khi Minh Anh Tông 明英宗thân chinh bộ Ngoã Lạt 瓦剌của Mông Cổ, binh bại bị bắt
làm tù binh ở Thổ Mộc Bảo 土木堡, cũng
gọi là “Thổ Mộc Bảo chi biến” 土木堡之变, Thổ Mộc
chi dịch” 土木之役.
Năm Chính Thống 正统thứ 14 đời Minh Anh Tông 明英宗 (năm 1449), Dã Tiên 也先, thủ lĩnh bộ Ngoã Lạt 瓦剌 Mông Cổ đã phát động xâm lược phía nam đối với vương triều Minh, vùng Đại Đồng 大同cấp báo, Minh Anh Tông dưới sự xúi giục và cưỡng ép của hoạn quan Vương Chấn 王振 đã thân chinh, bị quân Ngoã Lạt tập kích tại Thổ Mộc Bảo 土木堡. Anh Tông binh bại bị bắt, Vương Chấn bị giết. Quân Ngoã Lạt tiến thẳng đến dưới thành Bắc Kinh, dọc đường đốt giết cướp bóc. Binh bộ Thị lang lúc bấy giờ là Vu Khiêm 于谦áp dụng biện pháp kiên trì giữ vững thành luỹ, chỉ huy trận chiến bảo vệ Bắc Kinh, cứu vãn vương triều Minh đang trong cảnh khốn quẫn. “Thổ Mộc Bảo chi biến” đối với chính cục triều Minh và sự tăng giảm thế lực của các bộ nhà Nguyên phía bắc đều có ảnh hưởng vô cùng trọng yếu.
Thổ Mộc
Bảo
Tức trấn Thổ Mộc 土木 huyện Hoài Lai 怀来 Hà Bắc 河北hiện nay, nhân vì trong lịch sử phát sinh “Thổ Mộc Bảo chi biến” 土木之变mà được nổi tiếng. Nơi này vốn có tên là trấn Thống Mạc 统漠, do Cao Khai Đạo高开道cuối đời Tuỳ lúc chiếm cứ Hoài Nhung 怀戎thiết lập, về sau do đọc sai âm mà thành “Thổ Mộc”.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/3/2025
Nguồn
TRUNG QUÔC CỔ ĐẠI VĂN HOÁ THƯỜNG
THỨC TỪ ĐIỂN
中国古代文化常识辞典
Thương vụ ấn thư quán từ thư
nghiên cứu trung tâm, 2024