Dịch thuật: Vì sao người Trung Quốc cho màu vàng là màu cao quý nhất

 

VÌ SAO NGƯỜI TRUNG QUỐC

CHO MÀU VÀNG LÀ MÀU CAO QUÝ NHẤT

          Ở Trung Quốc, trong tập tục hôn lễ có nói, cô dâu trong ngày kết hôn, bên trong đôi giày mới, phải lót miếng đệm mới màu vàng, ý nghĩa là “cước đạp hoàng kim” 脚踏黄金 (chân đạp lên vàng). Trong cuộc sống, ngoài yêu thích màu đỏ ra, người ta cho màu vàng được tôn quý là “|quý sắc” 贵色. Qua các thời kì đế vương phong kiến, màu vàng là màu chuyên thuộc hoàng gia. Thế thì, vào lúc nào màu vàng lại có được địa vị cao quý như thế?

          Trong nhiều truyền thuyết thời viễn cổ, “hoàng” đều đóng vai trọng yếu. Nữ Oa 女娲khi tạo ra con người đã lấy bùn vàng; dân tộc Hoa Hạ 华夏phát nguyên từ lưu vực Hoàng hà 黄河khởi đầu từ Viêm Đế 炎帝Hoàng Đế 黄帝; trên tận “bích lạc” 碧落 (1), dưới xuống hoàng tuyền, nhân sinh luân hồi chuyển thế … Có thể thấy, “hoàng” từ cổ đã là màu trọng yếu.

          Theo sử liệu ghi chép, thời thượng cổ người ta cho màu đen, trắng là chủ sắc 主色. Người xưa cho rằng, đất là gốc của sự sống, người ta dựa vào trời để ăn, từ trong đất có được thức ăn. Thế là, đất trở thành thần minh mà con người lễ bái. Tư tưởng này quán xuyến cả thời đại nông canh.

          Trong thuyết ngũ hành, thổ tại trung ương, là phương vị chính thống trung ương. Theo sự giải thích trong “Thuyết văn” 说文, sắc của đất là “hoàng” , cách nói này khéo ứng với thuyết sùng bái “địa” thời cổ. Cho nên “hoàng” được xem là “trung ương chi vị” 中央之位 (vị trí trung ương), đây cũng chính là nguyên nhân sở tại “hoàng” là tôn sắc 尊色.

          Trong Hán ngữ, chữ (hoàng) và chữ   (hoàng) đồng âm. Cho nên “hoàng” phát sinh nghĩa chỉ đế vương. Sau thời Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇, màu vảng trở thành chủ sắc của hoàng gia. Theo sử liệu chi chép, thời Đường Cao Tổ 唐高祖từng hạ lệnh chỉ có thiên tử mới có thể mặc y phục sắc vàng. Các công khanh sĩ thứ không được vượt lệnh này, đó cũng là chiếu lệnh sớm nhất đem sắc vàng ấn định làm sở hữu của hoàng gia. Đến Triệu Khuông Dận 赵匡胤 “hoàng bào gia thân” 黄袍加身, giai cấp thống trị triều Tống tiến thêm một bước tăng cường độc bá đối với màu vàng. Bắt đầu từ đời Tống, màu vàng bị hoàng đế lũng đoạn.

          Để làm nổi bật địa vị chí cao vô thượng của hoàng gia, bắt đầu từ thời Tống, đô thành đế vương bắt đầu dùng ngói hoàng lưu li 黄琉璃để lợp mái. Các triều đế vương phong kiến về sau đều dùng theo.

Theo sự phát triển của thời đại, sự cấm kị của đế vương không nghiêm cách như trước đó, trong dân gian cũng bắt đầu sử dụng màu vàng. Đến nay, màu vàng đại biểu cho sự cao quý, các màu khác vẫn không có cách nào thay thế được.

Chú của người dịch

1-Bích lạc 碧落: Đạo giáo gọi tầng trời thứ nhất ở phương đông có ráng biếc là “bích lạc” 碧落. Về sau “bích lạc” 碧落dùng để phiếm chỉ bầu trời. Bạch Cư Dị 白居易đời Đường trong bài Trường hận ca 長恨歌khi thuật lại việc Đường Huyền Tông 唐玄宗sai phương sĩ lên trời cao xuống đất sâu khổ công tìm Dương Quý Phi 楊貴妃,  có viết:

Thượng cùng bích lạc hạ hoàng tuyền

Lưỡng xứ mang mang giai bất kiến

上窮碧落下黃泉

兩處茫茫皆不見

(Trên đến tận cùng bích lạc, dưới xuống tận hoàng tuyền

Nhưng cả hai nơi mênh mông tìm không thấy)

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 30/01/2025

(Mùng 2 tết Ất Tị)

Nguồn

TRUNG QUỐC VĂN HOÁ 1000 VẤN

中国文化 1000

Tác giả: Địch Văn Minh 翟文明

Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2010

Previous Post Next Post