VÌ SAO NGƯỜI TRUNG QUỐC
CHO MÀU VÀNG LÀ MÀU CAO QUÝ NHẤT
Ở Trung Quốc, trong tập tục hôn lễ có
nói, cô dâu trong ngày kết hôn, bên trong đôi giày mới, phải lót miếng đệm mới
màu vàng, ý nghĩa là “cước đạp hoàng kim” 脚踏黄金 (chân đạp lên vàng). Trong cuộc sống,
ngoài yêu thích màu đỏ ra, người ta cho màu vàng được tôn quý là “|quý sắc” 贵色. Qua các thời kì đế vương
phong kiến, màu vàng là màu chuyên thuộc hoàng gia. Thế thì, vào lúc nào màu
vàng lại có được địa vị cao quý như thế?
Trong nhiều truyền thuyết thời viễn cổ,
“hoàng” 黄đều đóng vai trọng yếu. Nữ Oa 女娲khi tạo ra con người đã lấy bùn
vàng; dân tộc Hoa Hạ 华夏phát
nguyên từ lưu vực Hoàng hà 黄河khởi đầu
từ Viêm Đế 炎帝Hoàng Đế 黄帝; trên tận “bích lạc” 碧落 (1), dưới xuống hoàng tuyền, nhân
sinh luân hồi chuyển thế … Có thể thấy, “hoàng” 黄 từ cổ đã là màu trọng yếu.
Theo sử liệu ghi chép, thời thượng cổ
người ta cho màu đen, trắng là chủ sắc 主色. Người xưa cho rằng, đất là gốc của sự sống, người ta
dựa vào trời để ăn, từ trong đất có được thức ăn. Thế là, đất trở thành thần
minh mà con người lễ bái. Tư tưởng này quán xuyến cả thời đại nông canh.
Trong thuyết ngũ hành, thổ tại trung
ương, là phương vị chính thống trung ương. Theo sự giải thích trong “Thuyết
văn” 说文, sắc của đất là “hoàng” 黄, cách nói này khéo ứng với
thuyết sùng bái “địa” thời cổ. Cho nên “hoàng” 黄 được xem là “trung ương chi vị” 中央之位 (vị trí trung ương), đây cũng
chính là nguyên nhân sở tại “hoàng” 黄 là tôn
sắc 尊色.
Trong Hán ngữ, chữ 黄 (hoàng) và chữ 皇 (hoàng)
đồng âm. Cho nên “hoàng” 黄 phát
sinh nghĩa chỉ đế vương. Sau thời Tần Thuỷ Hoàng 秦始皇, màu vảng trở thành chủ sắc của hoàng gia. Theo sử liệu
chi chép, thời Đường Cao Tổ 唐高祖từng hạ
lệnh chỉ có thiên tử mới có thể mặc y phục sắc vàng. Các công khanh sĩ thứ không
được vượt lệnh này, đó cũng là chiếu lệnh sớm nhất đem sắc vàng ấn định làm sở
hữu của hoàng gia. Đến Triệu Khuông Dận 赵匡胤 “hoàng bào gia thân” 黄袍加身, giai cấp thống trị triều Tống
tiến thêm một bước tăng cường độc bá đối với màu vàng. Bắt đầu từ đời Tống, màu
vàng bị hoàng đế lũng đoạn.
Để làm nổi bật địa vị chí cao vô thượng
của hoàng gia, bắt đầu từ thời Tống, đô thành đế vương bắt đầu dùng ngói hoàng
lưu li 黄琉璃để lợp mái. Các triều đế vương
phong kiến về sau đều dùng theo.
Theo sự phát triển của thời đại, sự cấm kị của đế vương không nghiêm cách như trước đó, trong dân gian cũng bắt đầu sử dụng màu vàng. Đến nay, màu vàng đại biểu cho sự cao quý, các màu khác vẫn không có cách nào thay thế được.
Chú của
người dịch
1-Bích lạc 碧落: Đạo giáo gọi tầng trời thứ nhất ở phương đông có ráng biếc
là “bích lạc” 碧落. Về sau “bích lạc” 碧落dùng để phiếm chỉ bầu trời. Bạch
Cư Dị 白居易đời Đường trong bài Trường hận ca 長恨歌khi thuật lại việc Đường Huyền Tông 唐玄宗sai phương sĩ lên trời cao xuống
đất sâu khổ công tìm Dương Quý Phi 楊貴妃, có viết:
Thượng
cùng bích lạc hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ
mang mang giai bất kiến
上窮碧落下黃泉
兩處茫茫皆不見
(Trên đến tận cùng bích lạc, dưới
xuống tận hoàng tuyền
Nhưng cả hai nơi mênh mông tìm không thấy)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/01/2025
(Mùng 2 tết Ất Tị)
Nguồn
TRUNG QUỐC VĂN HOÁ 1000 VẤN
中国文化 1000 问
Tác giả: Địch Văn Minh 翟文明
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa kiều
xuất bản xã, 2010