“KIM THIỀM” CHIÊU TÀI BẢO VÀ “LƯU HẢI HÍ KIM THIỀM”
“Kim thiềm” 金蟾 (cóc vàng) đồ thủ công mĩ nghệ cát tường
truyền thống, có hình dạng con cóc (thiềm thừ). Cách tạo hình rất phong phú,
nhìn chung là một con cóc 3 chân ngồi trên đống tiền vàng, trên lưng vác một xâu tiền
đồng, hình dáng to lớn, toàn thân có vẻ quý phái, ngụ ý “thổ bảo phát tài, tài
nguyên quảng tiến” (nhả ra báu vật phát tài, tiền của vào như nước), cho nên
trong dân gian có câu tục ngữ “Đắc kim thiềm giả tất đại phú” 得金蟾者必大富 (có được cóc vàng nhất định sẽ
giàu to).
Điển cố “Lưu Hải hí kim thiềm” 刘海戏金蟾 (Lưu Hải đùa với cóc) xuất
phát từ Đạo giáo, do một nhân vật trong truyền thuyết nhịn ăn khiến thân thể nhẹ
nhàng hoá thành. Tranh “Lưu Hải hí kim thiềm” nhìn chung vẽ một thiếu niên với
hai búi tóc dùng tiền đồng xâu lại thành dây, đang đùa với con cóc. “Kim thiềm”
là một con cóc ba chân, thời cổ cho rằng được nó sẽ được giàu có. Ngụ ý tài
nguyên hưng vượng, hạnh phúc mĩ mãn.
Ở đây còn có một truyền thuyết khác: Lưu Hải 刘海 là đệ tử của Lã Động Tân 呂洞宾, võ nghệ cao cường, thích rong chơi bốn biển, hàng ma phục yêu, bố thí ân đức tạo phúc cho mọi người. Ngày nọ, Lưu Hải hàng phục được “kim thiềm tinh” 金蟾精đã nhiều năm gây hại cho bách tính. Trong lúc đánh nhau, kim thiềm bị bảo kiếm của Lưu Hải chặt đứt một chân, cho nên về sau kim thiềm chỉ có ba chân. Từ đó, kim thiềm thần phục Lưu Hải. Để lập công chuộc tội, kim thiềm đã nhả ra hết vàng bạc châu báu, giúp Lưu Hải tạo phúc cho người đời, cứu giúp người nghèo, phân phát tài vật. Mọi người bèn gọi kim thiềm là “Chiêu tài thiềm” 招财蟾.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/01/2025
(Mùng 3 tết Ất Tị)
Nguồn
TRUNG QUỐC VĂN HOÁ 1000 VẤN
中国文化 1000 问
Tác giả: Địch Văn Minh 翟文明
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa kiều
xuất bản xã, 2010