TAM THỈ THIỆP HÀ
三豕涉河
Ba con heo qua sông
Giải thích: “Thỉ” 豕: con heo. “Thiệp” 涉: lội qua sông. Ý nói văn tự sai
nhầm hoặc nghe truyền lại không đúng.
Xuất xứ: Chiến Quốc . Lã Bất Vi 呂不韦: Lã Thị Xuân Thu – Sát truyền 呂氏春秋 - 察传.
Thời
Xuân Thu, học trò của Khổng Tử 孔子 là Tử Hạ 子夏đến nước Tấn, trên đường lúc đi ngang qua nước Vệ, nghe có
người đang đọc trong sử thư, rằng:
Tấn sư tam thỉ thiệp hà.
晋师三豕涉河
(Quân đội nước Tấn ba con heo
qua sông)
Tử
Hạ biết người nọ đọc nhầm, liền đến nói cho anh ta biết:
-Ông
đọc nhầm rồi. Không phải “tam thỉ” 三豕 mà là “Kỉ Hợi” 己亥. Do vì tự hình của chữ “kỉ” 己và chữ “tam” 三, chữ “hợi” 亥và chữ “thỉ” 豕 rất giống nhau.
Về
sau, người nọ đến nước Tấn hỏi, quả nhiên quân đội nước Tấn năm Kỉ Hợi qua
sông.
Câu
chuyện trên được chép trong “Lã Thị Xuân Thu – Sát truyền” 呂氏春秋 - 察传. Nguyên văn là:
Tử
Hạ chi Tấn, quá Vệ. Hữu độc sử giả viết:
-‘Tấn
sư tam thỉ thiệp hà.’
Tử Hạ
viết:
-‘Phi
dã, thị Kỉ Hợi dã. Phù kỉ dữ tam tương cận, thỉ dữ hợi tương tự.’
Chí
vu Tấn nhi vấn chi, tắc viết Tấn sư Kỉ Hợi thiệp hà dã.
子夏之晋, 过卫. 有读史者曰:
-‘晋师三豕涉河’.
子夏曰:
-‘非也, 是己亥也. 夫己与三相近, 豕与亥相似.’
至于晋而问之,
則曰晋师己亥涉河也.
(Tử
Hạ đến nước Tấn, đi ngang qua nước Vệ. Có người một đọc câu trong sách sử rằng:
-‘Tấn
sư tam thỉ thiệp hà’ (Quân Tấn ba con heo qua sông.)
Tử
Hạ bảo rằng;
-‘Không
phải như thế, là “Kỉ Hợi đấy. Chữ “kỉ” và chữ “tam” tương cận, chữ “thỉ” và chữ
“hợi” tương tự.’
Người nọ bèn đến nước Tấn để hỏi, thì đúng là quân Tấn năm Kỉ Hợi qua sông.)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/12/2024
Nguyên tác Trung văn
TAM
THỈ THIỆP HÀ
三豕涉河
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004