陳慶餘
至灵賣炭本爲臣
草笠粗衣見國君
破賊平灘謀可預
御衣又得賜加身
TRẦN
KHÁNH DƯ
Chí
Linh mại thán bổn vi thần
Thảo
lạp thô y kiến quốc quân
Phá tặc
Bình Than mưu khả dự
Ngự y hựu đắc tứ gia thân
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 12/3/2024
Trần Khánh Dư 陳 (1240 – 1340): quê ở
Chí Linh, Hải Dương là con của Thượng tướng quân Trần Phó Duyệt, có công trong
việc đánh dẹp quân Nguyên Mông thời Trần. Thượng hoàng Trần Thái Tông khen ông
là người mưu lược, nhận làm “Thiên tử nghĩa nam” (con nuôi), ban tước Nhân Huệ
Vương, phong làm Phiêu kị đại tướng quân.
Trong “Đại Việt sử kí toàn
thư” có chép:
冬十月, 帝幸平灘駐蹕陳舍灣, 會王侯百官議攻守之策, 及分守要險.
……………………………………………………………………………….
至灵州本上相陳傅說物, 故慶餘保焉. 慶餘退居至灵與賤卑賣炭爲業. 時上舶住平灘渡. 潮退風急, 有大船載木炭, 其舟師戴草笠, 穿短褐. 上指謂侍臣曰: “彼非仁惠王乎?” 即命小船追至大灘港口, 及之, 軍校曰: “舟師, 帝命召汝.” 慶餘曰: “老翁是買賣人, 何事見召?” 軍校還具以實聞. 上曰: “是仁惠也, 知常人必不敢語此.” 又命内侍召之. 慶餘著短褐, 戴草笠. 上曰: “男兒到此极矣.” 詔免罪, 慶餘上船拜謝, 上賜御服, 坐次諸王下, 公侯上, 同論公事, 多脗合.
Đông thập nguyệt, Đế hạnh
Bình Than, trú tất Trần Xá loan, hội vương hầu bách quan, nghị công thủ chi sách,
cập phân thủ yếu hiểm …..
…………………………………………………………….
Chí Linh châu bổn thị Thượng
tướng Trần Phá Duyệt vật, cố Khánh Dư bảo yên. Khánh Dư thoái cư Chí Linh dữ tiện
ti mại thán vi nghiệp. Thời Thượng bạc trú Bình Than độ. Triều thoái phong cấp,
hữu đại thuyền tái mộc thán, kì chu sư đới thảo lạp, xuyên đoản hạt. Thượng chỉ
vị thị thần viết: “Bỉ phi Nhân Huệ Vương hồ?” Tức mệnh tiểu thuyền truy chí Đại
Than cảng khẩu, cập chi. Quân hiệu viết: “Chu sư, Đế mệnh triệu nhữ.” Khánh Dư
viết: “Lão ông thị mãi mại nhân, hà sự kiến triệu?” Quân hiệu hoàn cụ dĩ thực
văn, Thượng viết: “Thị Nhân Huệ dã, tri thường nhân tất bất cảm ngữ thử.” Hựu mệnh
nội thị triệu chi. Khánh Dư trước đoản hạt, đới thảo lạp. Thượng viết: “Nam nhi
đáo thử cực hĩ.” Chiếu miễn tội, Khánh Dư thướng thuyền bái tạ, Thượng tứ ngự
phục, toạ thứ chư vương hạ, công hầu thượng, đồng luận công sự, đa vẫn hợp …..
(Mùa đông, tháng 10, vua ngự
ra Bình Than, đóng ở vũng Trần Xá họp vương hầu và trăm quan, bàn kế sách công
thủ và chia nhau đóng giữ những nơi hiểm yếu.
……………………………………………………………………..
Châu Chí Linh vốn là của
riêng của Thượng tướng Trần Phó Duyệt, nên Khánh Dư mới giữ lại được. Khánh Dư
lui về Chí Linh, cùng bọn hèn hạ làm nghề bán than.
Lúc đó, thuyền vua đỗ ở bến
Bình Than, nước triều rút, gió thổi mạnh, có chiếc thuyền lớn chở than củi, người
lái thuyền đội nón lá, mặc áo ngắn. Vua chỉ và bảo quan thị thần:
“Người kia chẳng phải là Nhân
Huệ Vương đó sao?”
Lập tức sai người chèo thuyền
nhỏ đuổi theo. Đến cửa Đại Than thì kịp. Quân hiệu gọi:
“Ông lái ơi, có lệnh vua triệu.”
Khánh Dư trả lời:
“Lão là người buôn bán, có việc gì mà phải triệu.”
Quân hiệu trở về tâu thực như
thế. Vua bảo:
“Đúng là Nhân Huệ đấy, ta biết
người thường tất không dám nói thế.”
Vua lại sai nội thị đi gọi.
Khánh Dư mặc áo ngắn, đội nón lá (đến gặp vua). Vua nói:
“Nam nhi mà đến nối này thì
thực là cùng cực rồi.”
Bèn xuống chiếu tha tội cho
ông. Khánh Dư lên thuyền lạy tạ. Vua ban cho áo ngự, cho ngồi hàng dưới các
vương, trên các công hầu, cùng bàn việc nước, nhiều điều hợp ý vua ….. )
(Bản chữ Hán: Bản in Nội các
quan bản. Mộc bản khắc năm Chính Hoà thứ 18 (1697). Nhà xuất bản Khoa học xã hội
- 1998)
(Bản
dịch của Hoàng Văn Lâu, Hà Văn Tấn hiệu đính. Nhà xuất bản Văn hoá – Thông tin,
Hà Nội 2003, quyển 2 trang 69 - 71)