夏日
九夏木棉紅古樹
薰風飄忽自南來
遍聞布谷催人種
恰是槐花再度開
HẠ NHẬT
Cửu hạ
mộc miên hồng cổ thụ
Huân
phong phiêu hốt tự nam lai
Biến
văn bố cốc thôi nhân chủng
Kháp thị hoè hoa tái độ khai
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 27/3/2024
Cửu hạ 九夏: Mùa hạ đại khái có 90 ngày,
cho nên có tên “cửu hạ”. Như Đào Uyên Minh 陶渊明 đời Tấn
trong lời tựa bài Vinh mộc 荣木có viết:
Nhật
nguyệt thôi thiên
Dĩ phục
cửu hạ
日月推迁
已复九夏
(Ngày tháng thay nhau
Lại đến cửu hạ rồi)
Mộc miên 木棉: tức
hoa gạo, còn gọi là “phan chi hoa” 攀枝花, “hồng miên thụ” 紅棉樹, “anh hùng thụ” 英雄樹, “ban
chi” 斑芝 …
Huân phong 薰風: Gió
mùa hạ.
Nam phong 南風: Trong Lễ kí – Nhạc kí 禮記 - 樂記có đoạn:
Tích giả
Thuấn tác ngũ huyền cầm dĩ ca “
昔者舜作五弦琴以歌 “南風”
(Thời trước, Đế Thuấn làm ra
đàn năm dây để hát bài “
Và trong Khổng Tử gia ngữ - Biện nhạc giải 孔子家语 - 辨乐解 cũng có đoạn:
Tích
giả Thuấn đàn ngũ huyền chi cầm, tạo “
Nam
phong chi huân hề, khả dĩ giải ngô dân chi uấn hề.
Nam
phong chi thời hề, khả dĩ phụ ngô dân chi tài hề.
昔者舜弹五弦之琴, 造 “南风” 之诗. 其诗曰:
‘南风之薰兮, 可以解吾民之愠兮.
南风之时兮 可以阜吾民之财兮.’
(Thời trước, Đế Thuấn đàn cây đàn năm
dây, sáng tác bài thơ “
‘Gió nam thổi mát, có thể giải trừ nỗi
oán hận của dân ta.
Gió nam thổi đúng lúc, có thể làm
phong phú tài vật của dân ta’.)
Bố cốc 布谷: tức
chim đỗ quyên. Dựa vào tiếng kêu của chim đỗ quyên mà có “nhị thanh đỗ quyên”
cũng gọi “đại đỗ quyên” kêu 2 tiếng; “tứ thanh đỗ quyên” kêu 4 tiếng, “bát
thanh đỗ quyên” kêu 8 tiếng.
Tiếng
kêu của “nhị thanh đỗ quyên” nghe như “bố cốc, bố cốc” 布谷, 布谷 hoặc “bá cốc, bá cốc” 播谷, 播谷. “Bố
cốc / bá cốc” mang ý nghĩa giục mọi người nhanh chóng gieo hạt, trồng trọt.
Kháp thị 恰是: Vừa
lúc, vừa đúng lúc.
Hoè hoa
槐花: Cây hoè đến mùa hạ nở hoa, nên mùa hạ
còn có biệt xưng là “hoè tự”.
Dương Thận 杨慎đời
Minh trong Nghệ lâm phạt sơn – Hoè tự 艺林伐山 - 槐序có viết:
Hoè tự, chỉ hạ nhật dã
槐序, 指夏日也
(Hoè tự là chỉ ngày hè)