THĂNG ĐƯỜNG NHẬP THẤT
升堂入室
Thăng 升: bước lên. Đường 堂: gian nhà phía
trước cung thất thời cổ. Thất 室: gian nhà phía
sau cung thất.
Ví học vấn hoặc thành tựu kĩ nghệ rất
cao hoặc có được sự truyền thụ sâu sắc.
Điển xuất từ Luận ngữ - Tiên tiến 论语 - 先进:
Khổng
Tử 孔子từng đánh giá học vấn của môn sinh Tử Lộ 子路 (tên gọi Trọng Do 仲由):
Do dã thăng đường hĩ, vị nhập vu thất dã.
由也升堂矣, 未入室也.
(Anh Do đã bước lên đến đường rồi, nhưng chưa vào đến thất)
Ý nói học vấn của Tử lộ tuy có thành tựu, nhưng vẫn chưa đủ tinh thâm.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/3/2024
Nguồn
THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ
常用典故
Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群,
Lí Ái Trân 李爱珍
Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005
Phụ lục của
người dịch
子曰: “由之瑟, 奚为于丘之门?” 门人不敬子路. 子曰: “由也升堂矣, 未入室也.”
(论语 - 先进)
Tử viết: “Do chi sắt, hề vi vu Khâu
chi môn?” Môn nhân bất kính Tử Lộ. Tử viết: “Do dã thăng đường hĩ, vị nhập thất
dã.”
(Luận ngữ - Tiên tiến)
Khổng Tử bảo rằng: “Anh Do đánh đàn sắt, sao lại đàn như thế ở chố ta?” Các môn sinh nhân đó mà không kính trọng Tử Lộ. Khổng Tử bảo rằng: “Anh Do đã bước lên đến đường rồi, nhưng chưa vào đến thất.” (Ý nói học vấn của Tử Lộ đã đạt đến quy mô hoàn bị rồi, nhưng vẫn chưa đủ tinh thông.)
Đề giải
Tính tình của Tử Lộ mạnh mẽ cứng rắn, cho
nên khi đánh đàn, âm thanh của tiếng đàn mang tính chất sát phạt, thiếu đi sự ôn
hoà. Cho nên Khổng Tử mới nói là ở tại chỗ này sao lại đàn những âm điệu như thế?
Bản ý của Khổng Tử lo cho Tử Lộ vì tính tình cứng rắn mà sau này không được thọ
chung, cho nên mới nói như thể để kiềm chế. Các môn nhân không hiểu bản ý của
Khổng Tử nên không kính trọng Tử Lộ. Khổng Tử giải thích thêm rằng, thành tựu tu
dưỡng của Tử Lộ đã bước lên đến đường rồi, nhưng chưa vào đến thất mà thôi.
Đoạn này Khổng Tử kiên nhẫn động viên
và nhắc nhở Tử Lộ.
“Thăng đường nhập thất” trở thành thành
ngữ.
(“Luận ngữ toàn thư đồ giải tường tích”
论语全书图解详析, Tư Lí 思履chủ biên. Bắc Kinh: Bắc Kinh liên hợp xuất bản
công ti, 2014)