公卿与乞丐
平民种德施惠 (1), 是無位之公卿 (2).
仕夫贪財好货 (3), 乃有爵之乞丐 (4).
(小窗幽记)
CÔNG
KHANH DỮ KHẤT CÁI
Bình dân chủng đức thi huệ (1),
thị vô vị chi công khanh (2).
Sĩ phu tham tài hiếu hoá (3),
nãi hữu tước chi khất cái (4).
(Tiểu song u kí)
Chú thích
1- Chủng đức
thi huệ 种德施惠: tích đức cho mình, làm ơn cho người khác.
2- Vô vị chi
công khanh 无位之公卿: quan viên cao cấp mà không có quan vị.
Công khanh 公卿: nguyên chỉ “tam công cửu khanh” 三公九卿, ở đây chỉ quan viên cao cấp trong triều đình.
3- Sĩ phu 仕夫: người làm
quan.
Hoá 货: hối lộ.
4- Tước 爵: tước vị, quan hàm.
Dịch nghĩa
QUAN CAO VÀ ĂN MÀY
Bách tính bình dân tích đức hành thiện, trên
thực tế là vị quan cao mà không có tước vị.
Quan lại triều đình tham tang hối lộ, chẳng khác nào kẻ ăn mày lại ở được ngôi cao.
Phân tích và
thưởng thức
Người sống trên đời, ở vào hoàn cảnh giàu có sang hèn khác nhau, nhưng sự cao quý của nhân tính hoàn toàn không phải ở chỗ cao thấp của địa vị; giá trị của sinh mệnh cũng không phải ở chỗ có quan vị hay không. Có người thân ở địa vị cao mà làm những việc đáng hổ thẹn, chẳng khác nào kẻ ăn mày ở được địa vị cao. Sự ham muốn thanh sắc và dục vọng của họ, không bao giờ họ thoả mãn, giống như Khoa Phủ 夸父đuổi theo mặt trời, càng đuổi theo càng khát nước, cho nên tâm của người giàu thường như kẻ ăn mày. Kì thực, có một số người ngay cả kẻ ăn mày cũng không bằng, luôn bị người đời thoá mạ. Ví dụ như cạnh Tây Hồ 西湖có phần mộ Nhạc Phi 岳飞, trước mộ có 4 tượng người bằng đồng đang quỳ, trong đó có hai tượng là hai vợ chồng Tần Cối 秦桧, năm đó bán nước hại chết Nhạc Phi. Nhưng, có rất nhiều bách tính bình dân, họ không có địa vị hiển hách, cũng không có kim tiền dư dật, nhưng lại sẵn lòng giúp người, tích đức hành thiện, trên thực tế, họ là quan cao mà không có quan vị nhưng lại có được sự tôn kính của mọi người.
Phụ lục của
người dịch
Tiểu song u kí 小窗幽记 là tác phẩm ghi lại những cách ngôn tu thân xử thế do
Trần Kế Nho 陈继儒biên soạn, thể hiện thái độ nhân sinh tích cực của nho
gia về việc tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tác phẩm này xưa nay được
xem là giai tác về việc tu dưỡng bản thân.
Toàn
sách được chia làm 12 quyển:
quyển 1: tập
tỉnh 集醒 quyển 2: tập
tình 集情 quyển 3: tập
tiễu 集峭
quyển 4: tập
linh 集灵 quyển 5: tập
tố 集素 quyển 6:
tập cảnh 集景
quyển 7: tập
vận 集韵 quyển 8: tập
kì 集奇 quyển 9:
tập ỷ 集绮
quyển 10: tập
hào 集豪 quyển 11: tập
pháp 集法 quyển 12: tập
thiến 集倩
Theo http://www.360doc.com/content
http://baike.baidu.com/view/147434.htm
Tiểu song u kí được dùng ở đây do Lôi Phương 雷芳 chú dịch, Sùng Văn thư cục xuất bản năm 2007, sách này không chia thành 12 quyển như ở trên.
Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639):
văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇,
hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭
Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).
Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông
minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời.
Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn
sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘
suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ
bệnh tật từ chối.
Trần Kế Nho cả một đời đọc rất
nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集 truyền đời.
Nguồn http://www.360doc.com/content
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/03/2024
Nguyên tác
CÔNG KHANH DỮ KHẤT
CÁI
公卿与乞丐
Trong quyển
TIỂU SONG U KÍ
小窗幽记
Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒
Chú dịch: Lôi Phương 雷芳
Sùng Văn thư cục, 2007.