愛民萬代民爲水
疾惡須臾惡是讐
Ái dân, vạn đại dân vi thuỷ
Tật ác, tu du ác thị thù
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/3/2024
Trong Khổng Tử gia ngữ - Lục bản đệ thập ngũ 孔子家语
- 六本第十五 có đoạn:
孔子曰: 舟非水不行, 水入舟则没. 君非民不治,
民犯上则倾. 是故君子不可不严也,
小人不可不整一也.
Khổng
Tử viết:
(Khổng Tử bảo rằng:
- Thuyền
mà rời khỏi nước thì thuyền sẽ không thể đi được, nước mà vào thuyền thì thuyền
sẽ chìm. Vị quân chủ mà xa rời dân thì không thể trị lí đất nước, dân mà phạm
thượng gây loạn thì sẽ bị diệt vong. Cho nên, quân tử không thể không nghiêm cẩn,
tiểu nhân không thể không chấn chỉnh.)
Khái
niệm “quân chu dân thuỷ” 君舟民水 do Khổng Tử đề xuất, Tuân Tử đã phát triển thêm. Trong Tuân Tử - Vương chế 荀子 - 王制 có đoạn:
Quân giả, chu dã; thứ nhân giả, thuỷ dã. Thuỷ
tắc tái chu, thuỷ tắc phúc chu.
君者, 舟也; 庶人者, 水也. 水则载舟, 水则覆舟.
(Vị
quân chủ là thuyền; bách tính là nước. Nước có thể chở thuyền, mà nước cũng có
lật thuyền)
Nguyễn
Trãi trong bài Quan hải 關海 cũng đã viết:
Phúc chu thuỷ tín dân
do thuỷ
覆舟始信民猶水
(Làm lật thuyền mới tin rằng dân
giống như nước)