THẾ NÀO LÀ GIÁP CỐT VĂN
(kì 2)
3- Việc
chiêm bốc của triều Thương
Giáp cốt văn trừ một só lượng ít kí sự đơn thuần ra, chủ yếu là ghi
chép chiêm bốc.
Chiêm bốc
rất thịnh hành vào vương triều Thương, những sự việc sản sinh trong cuộc sống đều có thể thông qua chiêm bốc
mà quyết định. Chúng ta ngày nay đều rõ, chiêm bốc là không khoa học, là một loại
mê tín. Nhưng hơn 3000 năm trước, khoa học kĩ thuật của người xưa chưa phát triển,
đối mặt với đại tự nhiên biến hoá vô thường, còn có rất nhiều sự mê hoặc chưa
biết được, thế là họ đã đem hi vọng kí thác vào thần minh trong tưởng tượng và
tiên nhân đã qua đời., tin rằng có thể có được sự gợi mở và bảo hộ. Nhân loại tảo
kì có rất nhiều thần thoại, chính là đã sản sinh ra như thế.
Việc
chiêm bốc của người triều Thương có nhiều cách, chủ yếu nhất chính là sử dụng
giáp cốt và cỏ “thi” 蓍 để chiêm bốc. Trong Sử kí – Quy sách liệt truyện 史记 - 龟策列传 có đoạn:
Văn cổ Ngũ đế Tam vương, phát động cử sự, tất
tiên quyết thi quy.
闻古五帝三王, 发动举事, 必先决蓍龟.
(Nghe
nói Ngũ đế Tam vương thời cổ, mỗi khi phát động sự việc, tất trước tiên phải
thông qua bói cỏ thi bói quy giáp để quyết định)
Có thể
thấy việc chiêm bốc sử dụng quy giáp và cỏ thi đều có nguồn gốc từ rất lâu.
Bói bằng
cỏ thi còn gọi là “phệ” 筮, chính là dùng một số
lượng nhất định cọng cỏ thi, kinh qua một loạt những tính toán, để có được một
quái tượng nào đó, sau đó căn cứ vào những quái từ tương ứng mà phán đoán cát
hung. Cách này dần phức tạp và thành thục, về sau đã có thư tịch chuyên môn ghi
chép lại. “Dịch kinh” 易经mà chúng ta biết,
nguyên vốn là quái từ của việc chiêm bốc bằng cỏ thi,
Có lẽ
nhân vì để có được thành bản giáp cốt rất cao, trình tự gia công cũng rát phiền
toái, việc chiêm bốc bằng giáp cốt không dễ thi hành giống như chiếm bốc bằng cỏ
thi. Lại thêm sau triều Thương, xã hội tiến bộ, văn hoá lễ chế dần hoàn bị, mọi
người đối với việc dựa vào thần linh cũng giảm dần, phong khí chiếm bốc bằng
quy giáp cũng không còn thịnh hành. Nhưng, cách chiêm bốc này cũng được kéo
dài, đến đời Hán vẫn tồn tại, trong Sử kí
– Quy sách liệt truyện史记 - 龟策列传có ghi chép việc
quy bốc thời Hán Vũ Đế.
Người đời sau đối với những ghi chép về chiêm bốc bằng giáp cốt, dường như không bàn đến phương pháp cụ thể. Chúng ta ngày nay cũng rất khó biết được người đương thời đã quan sát quái tượng như thế nào để phán đoán cát hung. Nhưng căn cứ vào văn vật giáp cốt văn hiện tồn và những ghi chép ít ỏi của người xưa, chúng ta có thể suy đoán trình tự đại khái người triều Thương sử dụng giáp cốt để chiêm bốc….. (còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/12/2023
Nguồn
GIÁP CỐT VĂN ĐÍCH CỐ SỰ
甲骨文的故事
Tác giả: Vương Thiết Quân 王铁钧
Vũ Hán: Hoa trung khoa kĩ đại học xuất bản xã, 2023.