“PHU TỬ ”, SỚM NHẤT LÀ “TRƯỢNG PHU”
Nói đến từ xưng hô “phu tử” 夫子, rất nhiều người sẽ
liên tưởng đến Khổng Tử 孔子, bởi vì Khổng Tử được
đời sau tôn là Khổng Phu Tử 孔夫子.
Chính
xác, “phu tử” vào thời cổ là từ mà mọi người tôn xưng bậc trưởng giả đức cao vọng
trọng, hơn nữa lại có học vấn. Học trò
xưng thầy của mình cũng gọi là “phu tử”.
Nhưng,
bạn có biết? “phu tử” cũng là từ xưng hô mà vào thời cổ người vợ gọi chồng (trượng
phu 丈夫). Trong Mạnh Tử
- Đằng Văn Công hạ 孟子 - 滕文公下 có đoạn:
Nữ tử chi giá dã. mẫu mệnh chi, vãng tống
chi môn, giới chi viết: “Vãng chi nhữ (nhữ) gia, tất kính tất giới, vô vi phu tử.”
女子之嫁也, 母命之, 往送之门, 戒之曰: “往之女 (汝) 家, 必敬必戒, 无违夫子.
(Con
gái khi xuất giá, mẫu thân dặn dò, đưa đến cửa, dặn rằng: “Đến nhà của con (nhà
chồng), phải cung kính, phải cẩn thận, không nên trái lời chồng.”)
“Phủ tử”
夫子ở trong câu này chính là người chồng.
Gọi chồng
của mình là “phu tử” 夫子cũng là một cách
nói. Bạn chớ có quên, trong cách xưng hô “phu tử” 夫子cũng
có chữ “phu” 夫.
Cách
xưng hô này đến đời Đường lại phát sinh biến hoá. Nhân vì trượng phu có cách
xưng hô tốt hơn, cho nên “phu tử” 夫子 trở thành từ kính
xưng đối với nam tử.
Lí Triều
Uy 李朝威 đời
Đường trong Liễu Nghị truyện 柳毅传có một đoạn
miêu tả:
Thuỷ phủ u thâm, quả nhân ám muội, phu tử bất
viễn thiên lí, tương hữu vi hồ?
水府幽深, 寡人暗昧, 夫子不远千里, 将有为乎?
(Thuỷ
phủ thì thâm u, quả nhân lại ám muội, phu tử không ngại đường xa ngàn dặm đến
đây, có ý định làm gì chăng?)
“Phu tử”
夫子 ở
đây cũng chỉ nam tử.
Từ xưng
hô “phu tử” 夫子 đã dùng cả ngàn năm nay, mọi người hoàn toàn cảm thấy
nó không có chỗ nào là không lễ phép.
Có lẽ
do bởi từ xưng hô này quá chu toàn, cho nên đến thời cận đại, người ta đem nó
liên hệ với khúc điệu xưa cũ, nó trở thành một đại danh từ cứng nhắc cổ hủ.
Như vậy, đối với cách xưng hô “phu tử” 夫子 mọi người đã “kính nhi viễn chi” 敬而远之 (kính trọng nhưng không đến gần). Gọi ai là ‘phu tử” 夫子coi như là châm biếm họ. ai còn dám nhận là “phu tử” đây?
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 28/11/2023
Nguồn
TRUNG QUỐC NHÂN ĐÍCH XƯNG HÔ
中国人的称呼
Biên soạn: Lưu Nhất Đạt 刘一达
Tranh vẽ: Mã Hải Phương 马海方
Bắc Kinh: Trung dịch xuất bản xã, 2022