HỌ LÍ 李
Xuất phát từ tính Doanh 嬴,, thuỷ tổ có thể truy ngược lên cháu đời thứ tư của Chuyên Húc Đế 颛顼帝, thủ lĩnh Cao Dao 皋陶của bộ lạc Đông Di. Họ Lí đế vương là quốc tính của triều Đường.
Diễn biến chữ
Hán
“Lí” 李 là chữ hội ý, ở
triện văn, bên trên là 木 (mộc), bên dưới là 子(tử), “tử” 子 là đứa bé, đứa bé ở dưới cây giống như là cây kết trái. Nghĩa gốc
của chữ 李 (lí) là cây lí hoặc
trái lí, là danh từ của một loại cây, trái của cây gọi là “lí tử” 李子, khi chín có màu
vàng hoặc tím hồng, khẩu vị ngọt. Trong Thuyết
văn giải tự 说文解字 có nói:
Lí,
quả dã
李,果也
(Lí là trái)
Tức trái của cây,
nghĩa gốc này đến nay vẫn còn dùng.
Trong Thi kinh – Đại nhã - Ức 诗经 - 大雅 - 抑có một câu rất nổi
tiếng:
Đầu ngã dĩ đào, báo chi dĩ lí
投我以桃, 报之以李
(Tặng cho ta trái đào, ta sẽ tặng lại trái lí)
Về sau giản hoá thành thành ngữ “Đầu đào báo lí” 投桃报李, ví bạn bè giao tiếp qua lại hoặc tặng cho nhau đồ vật.
Trong Sử kí – Lí tướng quân liệt truyện 史记 - 李将军列传 có
câu:
Đào lí bất ngôn, hạ tự thành hề
桃李不言, 下自成蹊
(Đào lí không nói gì mà phía dưới thành lối đi)
Dùng đào lí lẳng lặng kết trái để ví danh tướng Lí Quảng 李广 đầu thời Hán không chuộng hư thanh, con người ông rất thiết thực, phẩm chất cao thượng trung hậu.
Tìm về nguồn
cội
Họ Lí 李, có nguồn gốc từ tính Doanh 嬴.
Cháu đời thứ tư của Chuyên Húc Đế 颛顼帝. Thủ lĩnh Cao Dao 皋陶của bộ lạc Đông di là tiên tổ của Lí gia. Đương thời,
ông nhậm chức Lí quan 理官 của Nghiêu Đế 尧帝(tương đương như pháp quan hiện nay), lấy 理 (lí)
làm họ. Con cháu dời sau của ông là Lí Trưng (Chinh?) 理征 cũng như tổ
tiên, cương trực không xu nịnh, nhân vì thẳng thắn can gián mà xúc nộ Trụ Vương
纣王bị giết. Con của Lí Trưng (Chinh?) là Lí Lợi Trinh 李利贞đào thoát đến vùng Hà
Đời sau
của Lí Lợi Trinh là Lão Tử 老子, nhân vì là nhân sĩ
họ Lí đầu tiên được ghi chép trong lịch sử, lại thêm địa vị văn hoá lịch sử của
ông nên cũng được tôn làm tổ tiên họ Lí.
Còn có họ lí bắt nguồn từ hoàng gia triều Đường ban cho hoặc tự mạo là họ Lí. Ngoài ra, trong dân tộc thiểu số cũng có họ Lí.
Sự di chuyển
phân bố nhân khẩu
1- Thời Tần, đã có người trong tộc Lí dời đến cư trú tại
Sơn Tây 山西, Tứ Xuyên 四川. Họ Lí ở vùng Thành
Đô 成都 Tứ
Xuyên 四川vào thời Tam Quốc rất đông đúc hưng vượng.
2- Thời Tam Quốc, vùng đất cư trú của họ Lí đã mở rộng
đến Liêu Ninh 辽宁, Ninh Hạ 宁夏, Giang Tô 江苏, Giang Tây 江西, Hồ Bắc 湖北, Vân
3- Sau thời Nguỵ Tấn họ Lí cùng với họ Vương 王, họ Thôi 崔, họ Lô 卢, họ Trịnh 郑 được gọi là “trung
nguyên ngũ đại quận tính” 中原五大郡姓.
4- Hai đại vọng tộc của họ Lí – Lũng Tây Lí thị 陇西李氏và Triệu Quận Lí thị 赵郡李氏 (theo khảo chứng đều là phát tích ở khu vực huyện Lộc Ấp 鹿邑 Hà
5- Họ Lí ở Lũng Tây bắt đầu từ đời Đường đã 3 lần dời xuống phía nam, phân tán tại Dự 豫, Mân 闽, Việt 粤… Họ Lí ở Phúc Kiến 福建di cư đến Lưu Cầu 琉球là bắt đầu từ đầu đời Minh. Cuối đời Minh, họ Lí vùng Mân 闽, Việt 粤lần lượt có người di cư đến Đài Loan 台湾.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/11/2023
Nguồn
HOẠ THUYẾT BÁCH GIA TÍNH
画说百家姓
Ban biên tập: Đồ giải kinh điển 图解经典
Bắc Kinh Liên hợp xuất bản công ti, 2015