HÌNH PHẠT
VÀ MỨC ĐỘ HÌNH PHẠT ĐỜI TẦN
(tiếp theo kì 1)
Tội xâm phạm nhân
thân
Như “sát nhân” 杀人, “tặc thương” 贼伤, “đấu thương” 斗伤 ….. Đối với tội “sát
nhân”, triều Tần xử hình rất nặng, căn cứ vào “Vân Mộng Tần giản” 云梦秦简 tội sát nhân lại có thể phân làm mấy tình huống như sau:
- “Tặc sát” 贼杀, tức cố ý giết người, xử
cực hình. Giết người ngoài đường, trong vòng 50 bước, người bên cạnh không cứu,
bị phạt 2 giáp (1).
- “Đạo sát” 盗杀, nhân trộm cắp mà giết
người, kiêm cả hai tội “đạo sát”, “tặc sát”, xử trọng hình.
- “Thiện sát” 擅杀, chỉ chủ sát nô, tôn sát
ti, “Chủ sát nô tì phải cáo quan” nếu không sẽ bị xem là “thiện sát”. Cha mẹ
không đủ sức nuôi con cái mà thiện sát, xử thích chữ lên mặt cho làm “thành đán
thung” 城旦舂 (2), giết chết đứa con tiên thiên dị dạng thì không
gia tội; giết con nuôi bị xử tử ở chợ.
Trong “Vân Mộng Tần giản”, điều mục liên quan đến “đấu sát”
斗杀tương đối nhiều, đối với hiện tượng xã hội đương thời phổ biến
lại tương đối nguy hại, triều Tần phán hình cũng rất nghiêm. Nhưng cũng phân biệt
mấy tình huống;
Tay không làm tổn thương người khác tương đối nhẹ; đánh
nhau có khí giới tương đối nặng, quan lại đánh làm tổn thương người khác tội trọng;
“bang khách” 邦客 của Tần đánh nhau với người Tần đều xử cho phạt vải bố, phán
tội tương đối nhẹ; chồng đánh tổn thương vợ, luận tội đồng với đánh tổn thương
thường nhân.
Tội xâm phạm tài sản
Lấy “đạo thiết” 盗窃 (trộm cắp) làm lệ, đối với
tội “đạo thiết” triều Tần trừng phạt rất nghiêm, cho dù “trộm lá dâu tằm của
người khác, không đáng một tiền” cũng bị “lao dịch ba tuần”. Còn như xâm phạm vật
tư chiến lược trọng yếu đương thời, như trâu, ngựa v.v… thì xử trọng hình. Triều
Tần còn quy định mấy nguyên tắc sau:
Xúi giục trộm cắp, cho dù chưa thành cũng bị phạt thích chữ
lên mặt (cho chuộc tiền). Tàng trữ đồ gian, luận xử đồng với kẻ chủ mưu. Biết
là kẻ trộm mà không bắt, phạt “một chiếc thuẫn”. Chồng là trộm, vợ cũng bị liên
luỵ. Đồng mưu làm trộm, luận xử như kẻ chủ mưu. Đám trộm nguy hại càng xử nặng.
Tần giản “Pháp luật vấn đáp” 法律问答 có giải thích:
- 5 người trộm, tang vật 1 tiền trở lên, chặt ngón chân
trái, lại thích chữ lên mặt cho đi làm thành đán.
- Chưa đến 5 người, trộm bất quá 660 tiền, xẻo mũi cho làm
thành đán, nếu không có râu thì “chặt ngón chân trái”.
- Nếu quan lại tham gia trộm, chấp pháp mà phạm pháp, thì tội
gia thêm tội.
- Án kiện sau khi đã xử, vật quy về nguyên chủ.
Tội phá hoại quan hệ
hôn nhân gia đình
Như “tử đạo phụ” 子盗父, ‘phụ đạo tử” 父盗子, “ẩu phụ mẫu” 殴父母, “vi nhân thê khứ vong” 为人妻去亡 (đã có chồng nhưng bỏ đi lấy người khác bị bắt), “khí thê bất
thư” 弃妻不书… Tần giản quy định, cha mẹ có thể đưa đứa con bất
hiếu cùng vợ của y cáo cửa quan xử lí, lưu đày đến quận Thục, nơi xa xôi.
Đánh ông bà nội, ông bà cố, “thích chữ lên mặt cho làm
thành đán”. Đời Tần cha con cùng sống chung, để đề phòng phát sinh gian tình, Tần
giản quy định, “cùng mẹ khác cha cùng gian, chém nơi chợ”, “tôi tớ gian với chủ”
chiếu theo tội đánh chủ xử tử hình.
Để cho quan hệ hôn nhân được ổn định, đời Tần việc li hôn
phải được phủ quan chấp nhận, nếu “khí thê bất thư” 弃妻不书 bị phạt 2 giáp.
Ngoài ra, còn có tội làm nguy hại đế sự an toàn của xã hội, như “túng hoả” 纵火 (cố ý đốt cháy), “thất hoả” 失火 (lỡ gây cháy)… hoặc làm nguy hại đến trật tự xã hội, như “nặc danh tín” 匿名信 (thư nặc danh), “vu cáo” 诬告 ….
Chú của người dịch
1- Trong “Vân Mộng Tần giản”
云梦秦简 có các cụm “ti nhị giáp” 赀赀二甲 (phạt 2 giáp), “ti nhất giáp” 赀一甲 (phạt 1 giáp). “Giáp” 甲 ở đây là chỉ vật thực
“khôi giáp” 盔甲.
Đời Tần, binh sĩ phải trang bị cho mình gồm khôi giáp, vũ
khí, yên cương …. Nhân đó, trong pháp luật của triều Tần, quy định rất nghiêm về
việc binh sĩ phải trang bị cho mình. “Ti nhị giáp”, “ti nhất giáp” là chỉ binh
sĩ nhân vì phạm một tội nào đó bị phạt. Kim ngạch của khoản phạt là 2 bộ hoặc 1
bộ khôi giáp. Những bộ khôi giáp này phải vật thưc phù hợp với tiêu chuẩn quy định.
https://zhidao.baidu.com/question/237052919.html
2- Thành đán
thung 城旦舂: Loại hình phạt thời Tần Hán. “Thành đán” 城旦là
hình phạt đối với phạm nhân nam, ý nghĩa là “xây thành”. “Thung” 舂 là hình phạt đối với phạm nhân nữ, tức “giã gạo”.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/11/2023
Nguyên tác Trung văn
HÌNH PHẠT DỮ LƯỢNG HÌNH
刑罚与量刑
Trong quyển
THỐNG NHẤT VƯƠNG TRIỀU ĐÍCH ĐẢN SINH – TẦN
统一王朝的诞生 - 秦
Chủ biên: “Đồ thuyết Trung Quốc lịch sử”
Trường Xuân - Cát Lâm xuất bản tập đoàn hữu hạn trách nhiệm công ti, 2006