CÁCH ĐẶT TÊN VÀ BIỆT HIỆU CỦA RƯỢU
(kì 3)
NGHĨ, THƯ
蚁 蛆
Người
Trung Quốc thời cổ thường dùng những tư như “xuân nghĩ” 春蚁, “ngọc nghĩ” 玉蚁,
“lạp nghĩ” 腊蚁, “tố nghĩ” 素蚁, “phù thư” 浮蛆, “ngọc thư” 玉蛆 để đại biểu cho rượu.
Như Vi Trang 韦庄 trong bài thơ Đông
nhật Trường An cảm chí kí hiến Quắc Châu Thôi Lang Trung nhi thập vận 冬日长安感志寄献虢州崔郎中二十韵có
viết:
Nhàn chiêu hảo khách châm hương nghĩ
Muộn đối quỳnh hoa vịnh tán diêm (1)
闲招好客斟香蚁
闷对琼华咏散盐
(Khi nhàn mời khách đến rót li “hương nghĩ”
Lúc phiền muộn nhìn hoa tuyết vịnh tuyết bay)
Bạch Cư
Dị 白居易cũng có câu:
Hương lao thiển chước phù như thư
香醪浅酌浮如蛆
(Rượu ngon rót cạn nổi bọt như con sâu kiến)
Và trong
bài thơ rất nổi tiếng cũng của Bạch Cư Di là Vấn Lưu Thập Cửu 刘十九, ông đã viết rằng:
Lục nghĩ tân phôi tửu
Hồng nê tiểu hoả lô
Vãn lai thiên dục tuyết
Năng ẩm nhất bôi vô
绿蚁新醅酒
红泥小火炉
晚来天欲雪
能饮一杯无
(Rượu mới ủ xong nổi những bọt xanh như kiến
Đang nấu trên lò nhỏ
Chiều đến trời như muốn đổ tuyết
Bạn có thể đến hàn xá cùng uống một li chăng)
“Lục
nghĩ” 绿蚁chính là đám bọt nổi sắc xanh trên rượu. Dùng “nghĩ” 蚁 và
“thư” 蛆 để
chỉ rượu là có liên quan đến phương pháp làm rượu thời cổ. Không qua quá trình
ép nguyên liệu làm rượu, men rượu sau khi thấm nước, rượu chín có thể lọc để uống,
lọc không sạch sẽ còn hạt cơm đã nát nổi lên trên, hình dạng giống con kiến con
sâu, rất là hình tượng, chỉ có điều là ngoại hình của chúng giống con sâu nhỏ
khiến người ta sợ, nhưng kinh qua sự gia công nghệ thuật của thi nhân, lại trở
nên vô cùng kì diệu.
Chú của người
dịch
1- Quỳnh hoa 琼华: Ở đây ví hoa
tuyết. Dương Vạn Lí 杨万里đời Tống trong bài Quan
tuyết 观雪 có câu:
Lạc tận quỳnh hoa thiên bất tích
落尽琼华天不惜
(Rơi hết “quỳnh hoa” trời cũng chẳng tiếc)
Tán diêm 散盐: cũng viết là 撒盐
(tát diêm), ví tuyết bay.
Trong Thế thuyết tân ngữ - Ngôn ngữ 世说新语 - 言语có đoạn:
Tạ Thái phó hàn tuyết nhật nội tập, dữ nhi nữ giảng luận văn nghĩa. Nga
nhi tuyết sậu, công hân nhiên viết: “Bạch tuyết phân phân hà sở tự?” Huynh tử Hồ nhi viết: “Tát diêm không trung
sai khả tự.” Huynh nữ viết: “Vị nhược liễu nhứ nhân phong khởi.” Công đại tiếu
lạc. Tức công đại huynh Vô Dịch nữ, Tả tướng quân Vương Ngưng chi thê.
谢太傅寒雪日内集, 与儿女讲论文义. 俄而雪骤, 公欣然曰: “白雪纷纷何所似?” 兄子胡儿曰: “撒盐空中差可似.” 兄女曰: “未若柳絮因风起.” 公大笑乐. 即公大兄无奕女, 左将军王凝之妻也.
(Một ngày tuyết lạnh rơi, Tạ
Thái phó (Tạ An) gọi con cháu trong nhà đến để bàn luận văn chương. Phút chốc
trời đổ nhiều tuyết, Tạ An hứng thú nói với mọi người: “Tuyết trắng rơi nhìn giống
như gì?” Người cháu con anh trai của Tạ
An là Hồ Nhi nói rằng: “Nhìn giống như vung muối lên không trung.” Người cháu
gái là Đạo Uẩn nói rằng: “Chẳng bằng giống như bông tuyết bay đầy trong gió.” Tạ
An vui mừng cười lên. Người cháu đó chính là Đạo Uẩn, con gái của Tạ Vô Dịch,
anh của ông, và là vợ của Tả tướng quân Vương Ngưng.
(Thế thuyết tân ngữ” 世说新语: Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆. Tây An: Thiểm Tây lữ du xuất bản xã, 2002.)
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 25/11/2023
Nguồn
TỬU TỤC
酒俗
Tác giả: Từ Cẩn 徐谨
Thiên Tân: Thiên Tân nhân dân xuất bản xã, 2012.