CHỮ “GIÁM” 监
Ở
trên là chữ “giám” 监 trong giáp cốt văn.
Trước khi phát minh ra gương đồng
(đồng kính 铜镜), người xưa dùng nước để làm gương soi. Vì sao như vậy?
Chữ này chính là đáp án.
Phần ở dưới bên trái là 皿 (mãnh tức cái chậu), bên phải giống như một người
đang quỳ, bên trên là con mắt lớn, ý nghĩa là quỳ trước cái chậu đựng nước ,
nhìn xem hình dạng của mình, tổ hợp lại chính là soi gương.
Chữ 监
(giám) phát triển đến kim văn biến thì hoá không lớn lắm, đến tiểu triện, đem
chữ 目 (mục) viết thành chữ 臣
(thần).
Ban đầu, cung điện triều Đường
không gọi là “Đại Minh Cung” 大明宫. Một lần nọ, nhóm
thợ đã đào được một chiếc gương đồng cổ rất lớn – Tần kính 秦镜. Truyền thuyết kể rằng, chiếc gương này có thể soi thấu
tâm can của người trung kẻ nịnh, soi thấu quốc vận hưng suy. Nhân đó Nguỵ Trưng
魏徵chúc mừng Đường Thái Tông 唐太宗.
Thái Tông sau khi nghe qua, nói rằng:
- Ái khanh chẳng phải là chiếc
gương sáng treo cao của trẫm sao!
Về sau Đường Thái Tông đem cung này đặt tên là “Đại Minh Cung” 大明宫, và lưu truyền đến nay.
Quá trình diễn biến của chữ “tửu” 酒
Kim văn Tiểu triện Lệ thư Khải thư (phồn thể) Khải thư (giản thể)
Phụ lục của
người dịch.
Trong Tây Kinh tạp kí 西京雜記của Cát Hồng 葛洪 đời Tấn có chép về chiếc gương đồng này.
有方鏡, 廣四尺, 高五尺九寸, 表裡洞明, 人直來照之, 影則倒見. 以手捫心而來, 則見腸胃五臟, 歷然無礙. 人有疾病在內, 則掩心而照之, 則知病之所在. 又女子有邪心, 則膽張心動. 秦始皇常以照宮人, 膽張心動者則殺之. 高祖悉封閉以待項羽, 羽並將以東, 後不知所在.
Hữu phương kính, quảng tứ xích,
cao ngũ xích cửu thốn, biểu lí động minh, nhân trực lai chiếu chi, ảnh tắc đảo hiện. Dĩ thủ môn tâm nhi lai, tắc kiến trường
vị ngũ tạng, lịch nhiên vô ngại. Nhân hữu tật bịnh tại nội, tắc yểm tâm nhi chiếu
chi, tắc tri bịnh chi sở tại. Hựu nữ tử hữu tà tâm, tắc đảm trương tâm động. Tần
Thuỷ Hoàng thường dĩ chiếu cung nhân, đảm trương tâm động giả tắc sát chi.
(Có
một chiếc kính vuông, rộng 4 xích, cao 5 xích 9 thốn, trong ngoài trong suốt. Người soi kính thấy bóng mình hiện ngược, dùng tay xoa
nơi ngực để soi, có thể thấy cả ngũ tạng, rõ ràng không hề bị che lấp. Người có
tật bệnh, ôm ngực soi có thể biết được đau ở đâu. Còn như những cô gái có tà
tâm, nếu soi vào thì tim đập hồi hộp. Tần Thuỷ Hoàng thường dùng kính này để
soi chiếu các cung nữ, cô nào tim đập hồi hộp sẽ đem giết.)
(Cát Hồng 葛洪: Tây kinh tạp kí 西京雜記, quyển 3. Người dịch: Thành Lâm 成林, Trình Chương Xán 程章燦. Địa Cầu xuất bản xã, năm Dân Quốc thứ 83)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/10/2023
Nguồn
HÁN TỰ TIỂU THỜI HẬU
TỔ TIÊN ĐÍCH SINH HOẠT
汉字小时候
祖先的生活
Biên soạn: Dương Quân 杨军
Tây An: Thiểm Tây Nhân dân Giáo dục
xuất bản xã, 2018