望漢月
池畔北南苔綠
茅舍東西黃菊
雨過風到月雲來
自在樂乎知足
新松加種植
除惡竹
啜茶吞粥
淡香粗味日開懷
籬下撫琴南曲
VỌNG HÁN NGUYỆT
Trì bạn bắc nam
đài lục
Mao xá đông tây
hoàng cúc
Vũ qua phong đáo
nguyệt vân lai
Tự tại lạc hồ tri
túc
Tân tùng gia chủng
thực
Trừ ác trúc
Xuyết trà thôn
chúc
Đạm hương thô vị
nhật khai hoài
Li hạ phủ cầm Nam khúc
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/10/2023
Tri
túc 知足: Điển xuất từ Đạo đức kinh 道德經 của Lão Tử 老子:
Chương
44:
Tri túc bất nhục,
tri chỉ bất đãi
知足不辱,
知止不殆
(Biết thế nào là đủ thì không nhục,
biết lúc nào nên dừng thì không nguy)
Chương
45:
Hoạ mạc đại ư bất
tri túc
禍莫大於不知足
(Không hoạ nào lớn bằng không biết
thế nào là đủ)
Tân
tùng 新松,
ác trúc 惡竹: Điển xuất từ Tương phó Thành Đô thảo đường đồ trung hữu
tác tiên kí Nghiêm Trịnh Công ngũ thủ 將赴成都草堂途中有作先寄嚴鄭公五首, của Đỗ Phủ 杜甫. Ở bài 4 có câu:
Tân tùng hận bất
cao thiên xích
Ác trúc ưng tu trảm
vạn can
新松恨不高千尺
惡竹應須斬萬竿
(Hận cho cây tùng mới trồng
không được cao thêm ngàn xích
Với loài trúc tạp cần phải chặt
cả vạn cây)
“Tân tùng” 新松 là tùng mới trồng, “ác trúc” 惡竹 là loại trúc tạp, mọc loạn khắp
nơi, lấn các loại cây khác, ngoài nghĩa
thực chỉ, còn ngụ ý điều thiện và cái ác.
Dương
Luân 楊倫
trong Đỗ Phủ kính thuyên 杜甫鏡銓 có nói, hai câu đó ngụ ý “phù thiện tật ác” 扶善疾惡 (giúp điều thiện, ghét cái ác.)
Và theo
Thẩm Đức Tiềm 沈德潛trong
Đường thi biệt tài truyện 唐詩別裁傳, hai câu đó cũng ngụ ý “phù quân tử, ức tiểu nhân” 扶君子抑小人 (giúp quân tử, ức chế tiểu
nhân.)
Nam
khúc 南風: Tức “Nam phong khúc”
Nam
phong 南風:
Trong Lễ kí – Nhạc kí 禮記 - 樂記có đoạn:
Tích giả Thuấn tác
ngũ huyền cầm dĩ ca “
昔者舜作五弦琴以歌
“南風”
(Thời trước, Đế Thuấn làm ra đàn
năm dây để hát bài “
Và
trong Khổng Tử gia ngữ - Biện nhạc giải 孔子家语 - 辨乐解 cũng có đoạn:
Tích giả Thuấn đàn ngũ huyền chi cầm, tạo “
Nam phong chi huân
hề, khả dĩ giải ngô dân chi uấn hề.
Nam phong chi thời
hề, khả dĩ phụ ngô dân chi tài hề.
昔者舜弹五弦之琴, 造 “南风” 之诗. 其诗曰:
‘南风之薰兮,
可以解吾民之愠兮.
南风之时兮
可以阜吾民之财兮.’
(Thời
trước, Đế Thuấn đàn cây đàn năm dây, sáng tác bài thơ “
‘Gió
nam thổi mát, có thể giải trừ nỗi oán hận của dân ta.
Gió nam thổi đúng lúc, có thể làm phong phú tài vật của dân ta’.)