RIÊNG AI TRÁCH LẪN TRỜI GIÀ (1031)
Trời
già: Ở đây chỉ “nguyệt lão”, xuất từ
điển “nguyệt hạ lão nhân” 月下老人 (ông lão dưới
trăng).
TrongTục huyền quái lục 续玄怪录của Lí Phúc Ngôn 李复言đời Đường có thuật câu chuyện như sau:
Vi Cố 韦固 người Đỗ Lăng 杜陵, lúc nhỏ đã mồ côi. Một
hôm đến trọ ở quán phía nam Tống Thành 宋城, gặp một dị nhân đang ngồi
trên bậc thềm tựa vào cái túi mà kiểm sách dưới ánh trăng. Vi Cố hỏi, người nọ
đáp rằng:
- Đó là sách chép việc hôn
nhân trong thiên hạ.
Vi Cố lại hỏi trong túi đựng vật gì? Người nọ đáp:
- Những sợi dây đỏ, dây đỏ này
dùng để buộc chân đôi vợ chồng lại, sống gắn kết với nhau. Tuy là cừu thù, hoặc
sang hèn cách biệt, hoặc cách xa tận chân trời, người Ngô kẻ Sở, khi đã buộc nhất
định không thể tránh được.
(“Thành ngữ đại từ điển”. Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công
ti, 2004)
Trong truyền thuyết dân gian Trung Quốc, ông lão dưới trăng (tức “nguyệt hạ lão nhân” 月下老人) dùng dây đỏ này buộc chân đôi nam nữ khiến họ trở thành vợ chồng, nên thành ngữ “nguyệt hạ lão nhân” dùng để ví người làm mai mối trong hôn nhân. Cũng từ câu chuyện trên có thành ngữ “xích thằng hệ túc” 赤绳系足 (dây đỏ buộc chân), hoặc “xích thằng”, “dây đỏ”, “dây tơ hồng” “chỉ hồng” ... ý nói việc hôn nhân do nguyệt lão mai mối. Cũng dùng để chỉ duyên chồng vợ.
Riêng ai trách lẫn trời già
Xe tơ sao khéo hững hờ cợt ai
(Nhị độ mai 1031 - 1032)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/7/2023