勤能补拙 守口如瓶
一年之计在于春 一日之计在于寅
一家之计在于和 一生之计在于勤
责人之心责己 恕己之心恕人
守口如瓶 防意如城
(清.周希陶: 增广贤文)
Phiên âm
CẦN
NĂNG BỔ CHUYẾT THỦ KHẨU NHƯ BÌNH
Nhất niên chi kế tại vu xuân Nhất nhật chi kế tại vu Dần
Nhất gia chi kế tại vu hoà Nhất sinh chi kế tại vu cần
Trách nhân chi tâm trách kỉ Thứ kỉ chi tâm thứ nhân
Thủ khẩu như bình Phòng ý như thành
(Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)
Dịch nghĩa
CẦN CÙ CÓ THỂ BỔ SUNG CHO SỰ VỤNG VỀ
GIỮ MIỆNG NHƯ GIỮ BÌNH
Kế hoạch của một năm là ở tại mùa xuân. Kế hoạch của một ngày là ở tại giờ Dần. Kế hoặc của gia đình là ở chỗ hoà mục. Kế hoạch của đời người là sự cần cù. Lấy lòng trách người khác mà trách bản thân mình. Lấy lòng khoan thứ bản thân mình mà khoan thứ người khác. Giữ miệng không nói, giống như chiếc bình. Đề phòng lòng tư dục giống như giữ thành phòng ngừa kẻ địch.
Phân tích và
bình luận
Sự
thành công của một người là có quy tắc, nó là kết quả của một loại sức mạnh
cùng chung tác dụng, người cần phải từ nhiều phương diện để nâng cao tài năng
có được của mình. Ở đây sẽ nêu ra mấy điểm để tham khảo.
Đầu
tiên, cần cù là cần thiết. “Nghiệp tinh vu cần nhi hoang vu hi” 业精于勤而荒于嬉 (Nghề
nghiệp tinh tấn ở chỗ cần cù mà hoang phế ở chỗ ham chơi) “Thư sơn hữu lộ cần
vi kính, học hải vô nhai khổ tác chu” 书山有路勤为径 学海无涯苦作舟 (núi
sách có lối, đó là lấy cần cù làm đường, biển học vô bờ, lấy khổ nhọc làm thuyền).
“Cần năng bổ chuyết” 勤能补拙 (cần cù có thể bổ
sung cho sự vụng về). “Thiên đạo thù cần, hậu đức tái vật” 天道酬勤, 厚德载物 (Đạo trời đền đáp cho những ai cần cù. Những người đạo
đức cao thượng có thể gánh vác việc lớn). Người xưa thông qua những danh ngôn
chí lí như thế mà trình bày “cần” có thể mang lại nhiều lợi ích cho người. “Nhất
cần thiên hạ vô nan sự” 一勤天下无难事 (khi đã cần cù
thì trong thiên hạ không có việc gì khó). Cần cù có thể thay đổi vận mệnh của một
người, có thể khiến những vấn đề khó giải quyết có thể giải quyết được một cách
dễ dàng. Từ một ngày đến một năm, từ gia đình đến nhân sinh, nó cho người ta biết,
thay xuân mĩ hảo, thời gian là quý báu, chỉ có yếu tiếc thời gian, thì sự cần
cù mới có thể thu hoạch được niềm vui.
Thứ đến,
thành công trừ sự nỗ lực của bản thân ra, còn cần phải có nhiều điều kiện để trợ
lực, ví dụ như phẩm đức cao thượng, tấm lòng rộng rãi, mối quan hệ giữa người với
người tốt đẹp. Nghiêm giữ kỉ luật, khoan thứ đối đãi người khác, là phẩm đức và
sự tu dưỡng mà làm người cần phải có, cũng là bước ngoặt chuyển hoá của mối
quan hệ tốt đẹp có được giữa người với người. Đối đãi với người khác không nên
qua khắc bạc, nếu không sẽ mất đi rất nhiều bạn bè, đồng thời cũng mất đi rất
nhiều động lực đẩy thúc bản thân mình tiến về phía trước. Nếu có thể lấy lòng
trách người khác mà trách mình, phàm sự việc nhìn khuyết điểm trên thân mình, đối
với bản thân yêu cầu nghiêm khắc, thì có thể giảm bớt phạm sai lầm, ít đi trên
những đường cong. Lấy lòng khoan thứ bản thân mình mà khoan thứ người khác,
phàm sự việc đặt bản thân mình vào hoàn cảnh người khác mà suy nghĩ, kịp thời
thông cảm cho những sai lầm của người khác, thì có thể bản thân mình ở vào hoàn
cảnh hoà mục dung hợp, trở thành điều kiện có lợi cho sự sáng tạo thành công.
Đương
nhiên, trừ những điều nói trên, cũng còn phải có ý chí kiên định, “phòng ý như
thành” 防意如城 chính
là cần phải bài trừ tạp niệm tư tâm, ngăn ngừa tâm viên ý mã, để tránh những
tín niệm đối với bản thân gây nên ảnh hưởng không tốt, làm phương hại đến con
đường hướng đến thành công. “Thủ khẩu như bình” 守口如瓶 là sự tôn trọng
ẩn tiềm của mình đối với người khác, cũng là một loại rèn luyện đối với nhân
sinh. Muốn làm được “thủ khẩu như bình” không phải là một việc dễ dàng, cần phải
có tinh thần kiên cường mới có thể giữ được miệng không nói năng gì. Một người
miệng luôn thị phi, tâm đầy tạp niệm, thì làm sao có thể được người khác tín
nhiệm, càng khỏi phải nói sự nghiệp có được thành công.
Kì thực, nói đến những điều trên đây, mọi người đều cần phải nghiêm kỉ luật, bất kể là về hành vi, hay về tư tưởng, về đối đãi người khác, hay là về ngôn ngữ. Chỉ có như thế, mới có thể có được nhân cách cao thượng, tạo cơ sở vững chắc cho sự thành công.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/7/2023
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính
Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ thuật xuất bản xã. 2015