THOẢ LÒNG HỒ THỈ PHỈ TÌNH ĐAI CÂN (158)
Hồ
thỉ 弧矢: Nói
tắt của “tang hồ bồng thỉ” 桑弧蓬矢 (cây cung bằng gỗ dâu, mũi tên bằng cỏ bồng)
Trong Lễ
kí – Xạ nghĩa 礼记 - 射义 có đoạn:
Cố
nam tử sinh, tang hồ bổng thỉ lục dĩ xạ thiên địa tứ phương. Thiên địa tứ
phương giả, nam tử chi sở hữu sự dã.
故故男子生, 桑弧蓬矢六以射天地四方. 天地四方者男, 子之所有事也.
(Cho
nên bé trai được sinh ra, liền sai người thay bé, dùng cung làm bắng gỗ cây dâu
và 6 mũi tên làm bằng cỏ bồng để bắn một mũi lên trời, một mũi xuống đất, bốn
mũi bốn hướng đông tây nam bắc, biểu thị kính trời kính đất, uy phục tứ phương.
Có chí lớn hùng tâm thiên địa tứ phương là phận sự của nam nhi.)
https://baike.baidu.com/item/%E7%A4%BC%E8%AE%B0%C2%B7%E5%B0%84%E4%B9%89/6542207
“Tang
bồng chí” 桑蓬志, “Tang bồng chi chí” 桑蓬之志 hoặc “Tang hồ bồng thỉ” 桑弧蓬矢 dùng để ví chí hướng to lớn của nam nhi.
Trong
bài Thứ vận Trạch Chi Tiến Hiền đạo trung mạn thành 次韵择之进贤道中漫成 của Chu Hi 朱熹 đời Tống có câu:
Khởi tri nam tử tang bồng chí
Vạn lí đông tây bất tác nan
岂知男男子桑蓬志
万里东西不作难
(Há biết chí tang bồng của nam nhi
Đông tây muôn dặm không gì là khó cả)
https://baike.baidu.com/item/%E6%A1%91%E8%93%AC%E5%BF%97/10235882
Đai cân: “Đai” 帶tức đai áo, âm Hán Việt đọc là “đái / đới”. “Cân” 巾tức khăn vấn tóc khi đội mũ. Thường dùng để chỉ phẩm phục của các
quan, cũng nói là “cân đai”, như:
Môn đình xuân lại thêm xuân
Thi thư rạng nước, đai cân nối
nhà
(“Phan Trần”)
Nền huân tướng đai cân giãi vẻ
Chữ đồng hưu bia thể ngàn đông
(“Chinh phụ ngâm” bản diễn Nôm)
Rỡ mình, lạ vẻ cân đai
Hãy còn hàm én mày ngài như xưa
(“Truyện Kiều”)
Rày vâng thăng điệu lai kinh
Thoả lòng hồ thỉ phỉ tình đai cân
(Nhị độ mai 157 - 158)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 28/01/2023