DIỄN BIẾN CỦA PHƯƠNG THỨC UỐNG TRÀ
Trà sau khi được nhân loại phát hiện, phương thức uống trà của nhân loại đã trải qua quá trình diễn biến phát triển của 3 giai đoạn.
- Giai đoạn thứ
nhất – Chử trà 煮茶
Bất luận
là Thần Nông 神农 dùng nước “chử trà” 煮茶 (nấu trà), hay
Lục Vũ 陆羽 trong
Trà kinh 茶经có nói về lí luận của “tiên trà” 煎茶 (nấu
cho trà sắc lại), “chử trà” 煮茶(nấu trà), nhân loại
lúc bắt đầu đều đem trà nấu lên rồi uống. Quách Phác 郭璞
khi chú Nhĩ nhã 尔雅 có nhắc đến trà. Trà:
Khả chử tác canh ẩm
可煮作羹饮
(Có thể nấu làm canh để uống)
Cũng chính là nói, khi nấu trà, còn cần phải cho gạo cùng gia vị , nấu như cháo. Đến đời Đường, người ta vẫn còn quen cách uống này. Đến ngày nay, một bộ phận dân tộc thiểu số ở Trung Quốc vẫn quen cho thêm những thực phẩm khác trong nước trà.
- Giai đoạn thứ
hai – Bán ẩm bán trà 半饮半茶
Đến thời
Tần Hán, trà không chỉ được xem là dược liệu, mà trà đồng thời còn bước vào đời
sống của mọi người, dần trở thành một thức uống dùng để đãi khách. Cũng trong
thời gian này, người ta đã sáng tạo ra cách chế tạo “bán trà bán ẩm” 半茶半饮 và
phương thức dùng trà. Người ta đem “đoàn trà” 团茶 (trà vo tròn lại)
giã nhỏ bỏ vào bình, chế nước sôi vào, đồng thời thêm gia vị.
Trương Ấp
张揖thời Tam Quốc trong Quảng nhã 广雅ghi rằng:
Kinh Ba gian thái trà tác bính. diệp lão giả,
bính thành dĩ mễ cao xuất chi. Dục chử mính ẩm, tiên chá linh xích tích (1),
đảo mạt, trí từ khí trung, dĩ thang kiêu phú chi, dụng thông, khương, quất tử
bút (2) chi. Kì ẩm tỉnh tửu, linh nhân bất miên.
荆巴间采叶作饼, 叶老者, 饼成以米膏出之. 欲煮茗饮, 先炙令赤迹 (1), 捣末, 置瓷器中, 以汤浇覆之, 用葱, 姜, 桔子笔 (2) 之. 其饮醒酒, 令人不眠.
(Vùng
Kinh Châu, Ba Châu hái trà làm thành bánh, lá trà tương đối già, khi làm thành
bánh phải cho thêm bột gạo khuấy lên. Nếu muốn nấu uống, trước tiên phải nướng
cho đỏ, sau đó giã nhỏ cho vào đồ đựng bắng gốm sứ, chế nước sôi vào, bỏ thêm
hành, gừng, quýt khuấy đều. Uống trà này có thể làm tỉnh rượu, làm cho tinh thần
phấn con người chấn không buồn ngủ)
Đại ý là, đương thời sau khi hái trà, trước tiên phải làm thành bánh, khi uống giã nhỏ, dùng nước sôi để pha. Nhưng lúc bấy giờ quá trình nấu trà, vẫn thêm gia vị như hành, gừng, quýt, từ đó có thể thấy dấu vết quá độ từ nấu trà hướng đến pha trà. Phương pháp này có thể được xem là kiểu sơ khởi của cách pha trà như phương pháp uống trà bánh ở hiện đại.
- Giai đoạn thứ
ba – Phao trà 泡茶
Phương thức uống này cũng có thể gọi là “toàn diệp xung phao pháp” 全叶冲泡法, nó bắt đầu từ thời Đường, thịnh hành vào thời Minh Thanh, là một tiến bộ của trà về phương diện ẩm dụng. Từ trung đại đời Đường về trước, Lục Vũ 陆羽 rõ ràng đã phản đối việc cho thêm hương liệu, gia vị khác vào trà, nhấn mạnh việc thưởng thức trà là ở chỗ hương vị gốc của trà, đã nói rõ phương pháp uống trà đương thời cũng đang ở vào sự biến cách. Thuần dùng lá trà để pha, được người thời Đường gọi là “thanh mính” 清茗. Uống qua “thanh mính”, sau đó lại nhấm nháp lá trà, thưởng thức vị của nó, có thể có được sự hưởng thụ cực lớn. Bắt đầu từ đó, người ta khi nấu trà chỉ cho vào lá trà. “Chưng thanh chế trà pháp” 蒸青制茶法 phát minh vào đời Đường, chuyên hái là trà non vào mùa xuân, trải qua gia công chưng sao thành “tán trà” 散茶, khi uống chi dùng lá trà để pha. Phẩm chất của tán trà cực ngon, có thể tạo ra sự hứng thú rất lớn cho người uống, hơn nữa, cách uống về cơ bản cũng nhất trí với hiện đại, dùng toàn lá trà để pha là chính.
Chú của người
dịch
1- Theo tư liệu https://chajing.5000yan.com/shi/1001.html,
ở đây là chữ 色 (sắc), 赤色 (xích sắc), không
phải chữ 迹 (tích), 赤迹 (xích tích).
2- Cũng theo https://chajing.5000yan.com/shi/1001.html, ở đây là chữ 芼 (mao), 芼之 (mao chi) , không phải chữ 笔 (bút), 笔之 (bút chi).
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 17/10/2022
Nguồn
THỨC TRÀ, PHAO TRÀ, PHẨM TRÀ
识茶, 泡茶,
品茶
Chủ biên: Từ Hinh Nhã 徐馨雅
Bắc Kinh: Đoàn Kết xuất bản xã, 2017