Dịch thuật: Khái thuyết về cát lễ (kì 3)

 

CÁT LỄ - KÍNH THIÊN PHÁP TỔ 

KHÁI THUYẾT VỀ CÁT LỄ

(kì 3) 

3- Nhân quỷ

          Sùng bái tổ tiên là hạt nhân cơ bản của văn hoá truyền thống Trung Quốc. Nhân quỷ 人鬼 mà trong Chu lễ 周礼 chỉ chính là tổ tiên. Tế tự tổ tiên cũng có yêu cầu đẳng cấp, đời Chu quy định:

Thiên tử 7 miếu, tức tế tự miếu Cao tổ 高祖, miếu Tằng tổ 曾祖, miếu Tổ 祖, miếu Phụ 父 (Nỉ 祢), xưng là “tứ thân miếu” 四亲庙, “nhị thiêu” 二祧 (Văn Vương 文王và Vũ Vương 武王), cùng với Thuỷ tổ miếu 始祖庙 (Hậu Tắc 后稷)

Chư hầu 5 miếu, tức miếu Cao tổ, miếu Tằng tổ, miếu Tổ, miếu Phụ (Nỉ), cùng với Thuỷ tổ miếu.

Đại phu 3 miếu.

Sĩ 1 miếu.

Thứ nhân không có miếu, tế tự phụ thân trong phòng.

Tế tự tổ tiên phân ra hai loại là “thiên miếu” 迁庙 (dời miếu) và “bất thiên chi miếu” 不迁之庙 (không dời miếu), tuỳ theo sự gia tăng số đời con cháu, hàng cao, tằng, tổ, phụ tăng cao, vượt quá quy định số đời tổ tiên (vượt ra ngoài tứ thân miếu) thì không thể tế tự nữa, đó gọi là “thiên miếu” 迁庙; nhưng thuỷ tổ Hậu Tắc của thiên tử nhà Chu cùng “nhị thiêu” 二祧 Văn Vương, Vũ Vương thì được tế tự vĩnh viễn, gọi đó là “bất thiên chi miếu” 不迁之庙. Chư hầu có 5 miếu, tức Thuỷ tổ miếu là “bất thiên chi miếu”, ngoài ra, tứ thân miếu là Cao, Tằng, Tổ, Phụ theo đời con cháu mà dời. Đại phu, sĩ, thứ nhân không có “bất thiên chi miếu”. Nhưng, nguyên tắc tế tự này đến đời Tồng thì bị phế bỏ. Đời Tống kiến lập chế độ từ đường, dân gian cúng số đời tổ tiên không bị hạn chế nữa, đồng thời quan niệm tế tự mới được đại nho Nhị Trình 二程 (Trình Hạo 程颢 Trình Di 程颐), Chu Hi 朱熹 tích cực tôn sùng, ảnh hưởng của nó kéo dài mãi cho đến xã hộ Trung Quốc hiện nay.

Danh mục tế tự tổ tiên rất nhiều và phức tạp. Theo Lễ kí - Vương chế 礼记 - 王制 quy định, thiên tử tế tự tông miếu, xuân tế gọi là Dược 礿, hạ tế gọi là Đế 禘, thu tế gọi là Thường 尝, đông tế gọi là Chưng 烝.  Trong Thi kinh – Thiên bảo 诗经 - 天保 viết là Dược 禴, Từ 祠, Thường 尝, Chưng 烝烝 hơi khác với Lễ kí. Chư hầu do bởi mỗi năm có một mùa phải vào triều kiến thiên tử, cho nên chỉ có 3 lần tế tự.

Thần vị tổ tiên đặt trong mỗi miếu, thiên tử chư hầu lúc xuân tế, tất phải tế hết tất cả các miếu, đó gọi là “đặc dược” 犆礿, đó là việc vô cùng vất vả. Nếu thiên tử, chư hầu gặp phải việc tang, thì sau khi tang lễ hoàn tất, sẽ đem thần vị tiên quân cùng thần vị ở các miếu tập trung về Tổ miếu, hiệp tế với Tổ miếu vào mùa hạ, mùa thu, mùa đông, gọi là “hiệp” 祫, mùa hạ gọi là “hiệp đế” 祫禘, mùa thu gọi là “hiệp thường” 祫尝, mùa đông gọi là “hiệp chưng” 祫烝. Tế tổ tiên từ chư hầu trở xuống thì không phức tạp như thế. …..  (còn tiếp)

                                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                                         Quy Nhơn 07/9/2022

Nguyên tác

LỄ KINH

礼经

Biên soạn: Chu Uân 周贇

Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục, 2019