社廟本尊嚴孰料隱藏社鼠
城牆原穩固誰知潛伏城狐
Xã miếu bổn tôn nghiêm, thục liệu
ẩn tàng xã thử
Thành tường nguyên ổn cố, thuỳ tri tiềm phục thành hồ
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 22/9/2022
Xã thử 社鼠: chuột miếu Xã (miếu Thổ địa).
Theo Hàn Phi Tử - Ngoại trừ thuyết hữu thượng 韩非子 - 外储说右上.
Tề Hoàn Công hỏi Quản Trọng: “Trị lí đất nước sợ
điều gì nhất? Quản Trọng đáp rằng: “Sợ nhất là xã thử” Hoàn Công lại hỏi: “Sao
sợ nhất lại là xã thử?” Quản Trọng đáp rằng: “ Ngài có thấy vật liệu làm miếu xã
không? Dùng gỗ rồi trét bùn đất lên, chuột xuyên bên trong, khoét hang sống
trong đó. Xông khói thì sợ gỗ cháy, đổ nước thì sợ đất nhão sẽ sụp. Vì thế mà
không diệt được xã thử.”
Thành hồ 城狐: cáo tường thành.
Trong Thuyết uyển 說苑 của Lưu Hướng 劉向có đoạn:
Phàm
loài cáo, là loài bị người đánh; loài chuột, là loài bị người hun khói. Nhưng thần
chưa từng nghe qua cáo bị đánh, chuột bị hun khói. Vì sao như thế” Bời vì chúng
có chỗ để dựa.
Thành ngữ “Thành hồ xã thử” 城狐社鼠chỉ hạng tiểu nhân dựa vào quyền thế làm điều ác, trong nhất thời khó mà tiêu diệt chúng được.
Trong Tấn thư – Tạ Côn truyện 晉書 - 謝輥傳có chép:
Triều Tấn có Tả tướng quân Vương Đôn 王敦, viên quan Trưởng sử của ông là Tạ Côn 謝輥, hai người thường bàn luận việc triều đình. Ngày nọ, Vương Đôn nói với Tạ Côn: “Con người Lưu Ngỗi 劉隗gian tà làm điều ác, gây hại cho quốc gia. Ta muốn diệt trừ tên ác nhân bên cạnh quân vương này. Ông thấy thế nào?”
Tạ Côn suy nghĩ hồi lâu rồi lắc đầu nói rằng: “Không được. Lưu Ngỗi quả là tên gian ác, nhưng cũng là loại “thành hồ xã thử”, muốn đào hang cáo để trừ thì sợ sụp thành, muốn dùng khói để hun chuột hoặc dùng nước để làm ngập hang chuột thì sợ sập miếu. Nay Lưu Ngỗi giống như cáo trong thành, như chuột trong miếu xã vậy, y là cận thần tả hữu của quân vương, thế lực rất lớn, lại có quân vương là chỗ dựa, e là không thể trừ khử.” Vương Đôn nghe qua trong lòng không vui những cũng đành thôi.