君子与小人
要知自家是君子, 小人 (1), 只须五更头检点思想的是什么
(2), 便得.
(小窗幽记)
QUÂN
TỬ DỮ TIỂU NHÂN
Yếu tri tự gia thị quân tử, tiểu nhân (1),
chỉ tu ngũ canh đầu kiểm điểm tư tưởng đích thị thập ma (2), tiện đắc.
(Tiểu song u kí)
Chú thích
1- Tự gia 自家: bản thân mình
2- Kiểm điểm 检点: tự mình kiểm
điểm. tự mình phản tỉnh.
Tư tưởng 思想: suy nghĩ, nghĩ đến.
Dịch nghĩa
QUÂN TỬ VÀ TIỂU NHÂN
Muốn biết bản thân mình là bậc quân tử có đức hay kẻ tiểu nhân vô đức, chỉ cần vào lúc trời sắp sáng tự mình phản tỉnh, xem thử những suy nghĩ của mình rốt cuộc là gì, thì có thể có được đáp án rõ ràng.
Phân tích và
thưởng thức
Mạnh Tử
nói rằng:
“Cá, là món mà ta muốn; bàn
tay gấu, cũng là món mà ta muốn. Nếu cả hai không thể có cùng một lúc thì bỏ cá
mà lấy bàn tay gấu. Sống, là điều mà ta muốn; nghĩa, cũng là điều ta muốn. Nếu
cả hai không thể được cùng một lúc thì bỏ sống mà giữ lấy nghĩa.”
Sự phân biệt quân tử và tiểu nhân ở chỗ, quân tử không vì lợi mà hại nghĩa; tiểu nhân lại nhân vì lợi mà hại người. Canh năm là lúc trời sắp sáng, mọi người vào lúc này đa phần đã ngủ ngon, bắt đầu tính toán sự việc nên làm trong ngày. Sự sai biệt những suy nghĩ trong lúc này, có thể biết được là quân tử hay tiểu nhân. Những gì mà bậc quân tử nghĩ đến luôn là làm thế nào làm việc để giúp đỡ mọi người; còn những gì mà kẻ tiểu nhân nghĩ đến luôn là làm thế nào để có được thanh sắc danh lợi. Có người nói mình là quân tử, có người nói người khác là tiểu nhân. Kì thực, vào lúc trời sắp sáng, chỉ cần xem xét những tính toán trong lòng rốt cuộc là gì, thì sự phân biệt quân tử và tiểu nhân là vô cùng rõ ràng.
Phụ lục của
người dịch
Tiểu song u kí 小窗幽记 là tác phẩm ghi lại những cách ngôn tu thân xử thế do
Trần Kế Nho 陈继儒biên soạn, thể hiện thái độ nhân sinh tích cực của nho
gia về việc tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tác phẩm này xưa nay được
xem là giai tác về việc tu dưỡng bản thân.
Toàn
sách được chia làm 12 quyển:
quyển 1: tập
tỉnh 集醒 quyển 2: tập
tình 集情 quyển 3: tập
tiễu 集峭
quyển 4: tập
linh 集灵 quyển 5: tập
tố 集素 quyển 6:
tập cảnh 集景
quyển 7: tập
vận 集韵 quyển 8: tập
kì 集奇 quyển 9:
tập ỷ 集绮
quyển 10: tập
hào 集豪 quyển 11: tập
pháp 集法 quyển 12: tập
thiến 集倩
Theo http://www.360doc.com/content
http://baike.baidu.com/view/147434.htm
Tiểu song u kí được dùng ở đây do Lôi Phương 雷芳 chú dịch, Sùng Văn thư cục xuất bản năm 2007, sách này không chia thành 12 quyển như ở trên.
Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639):
văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇,
hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭
Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).
Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông
minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời.
Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn
sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘
suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ
bệnh tật từ chối.
Trần Kế Nho cả một đời đọc rất
nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集 truyền đời.
Nguồn http://www.360doc.com/content
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 06/7/2022
Nguyên tác
QUÂN TỬ DỮ TIỂU
NHÂN
君子与小人
Trong quyển
TIỂU SONG U KÍ
小窗幽记
Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒
Chú dịch: Lôi Phương 雷芳
Sùng Văn thư cục, 2007.