DÙNG TRÂU CÀY RUỘNG BẮT ĐẦU TỪ THỜI NÀO
Như mọi
người đều biết, Trung Quốc cổ đại cày ruộng là dùng trâu kéo cày. Thế thì tại
sao chữ 耕 (canh - cày) lấy chữ 耒
(lỗi - cái cày) làm thiên bàng, mà không giống chữ 犁
(lê - cái cày) dùng 牛 (ngưu - trâu) làm bộ thủ? Dùng trâu cày ruộng là bắt
đầu từ khi nào?
耕 (canh)
là chữ hội ý, bên trái là 耒 (lỗi) bên phải là 井 (tỉnh). 耒 (lỗi)
là công cụ dùng để cày ruộng thời cổ Trung Quốc sản sinh ra trước 犁 (lê),
còn 井 (tinh)
đã phản ánh chế độ tỉnh điền thời kì Hạ Thương Chu. Dùng 耒 (lỗi) lao động trên 井田
(tỉnh điền) chính là 耕 (canh). Cho nên cách
tạo chữ 耕 (canh) rất ấn tượng. Do bởi dùng trâu để cày muộn hơn
rất nhiều so với dùng 耒 (lỗi) để cày, cho
nên không lấy 牛 (ngưu) làm thiên bàng. Còn 犁
(lê) thông thường chỉ loại công cụ xới đất bằng thép, lúc này một bộ phận lớn đã
sử dụng trâu thay thế sức người, cho nên dùng 牛 (ngưu) làm bộ
thủ.
Dùng
trâu cày ruộng bắt đầu từ thời nào? Hiện vẫn tồn tại tranh luận. Đại để có 3
thuyết. Có một thuyết cho rằng sản sinh vào thời Tây Hán trung kì. Trong Tề dân yếu thuật 齐民要术 của Nông học gia trứ danh Trung Quốc là Giả Tư Hiệp 贾思勰 có
nói: “Triệu Quá thuỷ vi ngưu canh” 赵过始为牛耕 (Cày bằng trâu bắt đầu từ Triệu Quá). Theo Hán thư – Thực hoá chí 汉书 - 食货志, thời Hán Vũ Đế 汉武帝,
Sưu túc Đô uý (1) Triệu Quá 搜粟都尉 (1) 赵过 tại vùng Thiểm Bắc đã phát triển rộng cày bằng trâu, đồng
thời lệnh cho những người cày giỏi nơi đó đến học tập. Đó là kĩ thuật dùng trâu
cày lần đầu tiên phát triển rộng với quy mô lớn được ghi chép rõ ràng trong sử
tịch Trung Quốc.
Có thể thấy, đương thời chỉ là đẩy mạnh việc cày bằng trâu, như vậy sự ra đời của nó lại càng rất sớm. Quan điểm tương đối nhất trí của giới sử học cho rằng dùng trâu cày ruộng vào thời Chiến Quốc đã rất phổ biến.
Chú của người
dịch
1- Sưu túc Đô uý搜粟都尉: tên một chức quan đầu thời Hán, cũng được gọi là Trị túc Đô uý 治粟都尉.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 14/6/2022
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013