NGUỒN GỐC HỌ DƯ
Về nguồn gốc họ (tính) Dư 余chủ yếu có 3 thuyết.
1- Thời Xuân Thu, nước Tần có Do Dư 由余, tổ tiên của người này là người Tấn, tránh loạn ở Tây
Nhung. Do Dư vốn làm quan tại Tây nhung, về sau phụng mệnh đi sứ nước Tần, thấy
Tần Mục Công 秦穆公 hiền đức đại độ, bèn lưu lại làm bề tôi nước Tần. Ông
mưu hoạch chinh phạt Tây nhung cho Tần Mục Công, khiến nước Tần trở thành bá chủ
phương tây. Con cháu đời sau của ông lấy tên của ông làm họ (tính), có người họ
Do 由, có người họ Dư 余,
cùng xuất từ một tông.
2- Xuất xứ từ tộc Xích Địch 赤狄,
là đời sau của họ Ngỗi 隗. Theo ghi chép trong
Quốc ngữ 国语: “Năm họ Lộ 潞, Lạc 洛, Tuyền 泉, Dư 余, Mãn 满 đều từ họ Ngỗi 隗 của Xích Địch 赤狄”.
3- Từ phức tính Thiết Mục 铁穆đổi
sang, là đời sau của Nguyên Thái Tổ Thành Cát Tư Hàn (Hãn) 成吉思汗, xuất xứ từ nhà của Tể tướng họ Thiết Mục 铁穆.
Tương
truyền Tể tướng Thiết Mục là trung thần, Thái Tổ nghe theo lời gièm, muốn bắt 5
người con của Thiết Mục. Năm người con của ông trong đêm tối rời khỏi thành,
đào thoát đến Quý Châu 贵州, gặp Thái Tổ đích
thân dẫn quân dến, bèn núp dưới cầu Phụng Cẩm 凤锦.
Khi truy binh đuổi đến, có người thấy sóng nước dưới cầu dao động cho rằng đáng
ngờ, Thái Tổ chưa ra lệnh tra xét, đã nhanh miệng nói:
Trong sông có nước, trong nước có cá, hà tất
phải quá kinh ngạc, nên mau tiếp thục đuổi theo.
Năm anh
em họThiết Mục sau khi thoát được, nguyên muốn đổi họ Thiết Mục 铁穆 sang họ Kim 金, cuối cùng quyết định
đổi sang họ Dư 余. Chữ 余 (dư) so với chữ 金 (kim) thiếu một nét ngang, lại hài âm với chữ 鱼 (ngư) (1) là cá trong câu “thuỷ trung hữu
ngư” 水中有鱼, có thể nói là “nhất tự song quan”.
Họ Dư 余 ước khoảng 0.41% nhân khẩu của dân tộc Hán trong cả nước, chiếm vị thứ 51.
Danh nhân
các đời
Dư Tĩnh 余靖, người Khúc Giang 曲江 (nay thuộc Quảng Đông 广东), làm quan đến chức Công bộ Thượng thư, nổi tiếng trực ngôn. Vào thời Tống Nhân Tông niên hiệu Thiên Thánh 天圣, cùng với Âu Dương Tu 欧阳修, Vương Tố 王素, Thái Tương 蔡襄được xưng là “tứ gián” 四四谏. Đời Tống còn có Tứ Xuyên An phủ sứ trí sử Dư Giới 余蚧. Dư Tượng Đẩu 余象斗, người Kiến An 建安 Phúc Kiến 福建, nổi tiếng là nhà viết tiểu thuyết thông tục và là nhà san khắc đời Minh, tiểu thuyết trải qua sự biên soạn và san khắc lưu hành của ông có Tây du kí 西游记 Liệt quốc chí truyện 列国志传.
Chú của người
dịch
1- Chữ 余 (dư) bính âm là yú; chữ 鱼 (ngư) bính âm cũng là yú.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 20/4/2022
Nguyên tác Trung văn
DƯ TÍNH UYÊN NGUYÊN
余姓渊源
Trong quyển
BÁCH GIA TÍNH
百家姓
Biên soạn: Triệu Dương 赵阳
Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005