Dịch thuật: Nhân nghĩa trị thiên kim (Tăng quảng hiền văn)

 

仁义值千金

          逢人且说三分话, 未可全抛一片心. 有意栽花花不发, 无心插柳柳成荫. 画龙画虎难画骨, 知人知面不知心. 钱财如粪土, 仁义 (1) 值千金.

                        (.周希陶: 增广贤文)

Phiên âm

          NHÂN NGHĨA TRỊ THIÊN KIM

          Phùng nhân thả thuyết tam phân thoại, vị khả toàn phao nhất phiến tâm. Hữu ý tài hoa hoa bất phát, vô tâm sáp liễu liễu thành âm. Hoạ long hoạ hổ nan hoạ cốt, tri nhân tri diện bất tri tâm. Tiền tài như phấn thổ, nhân nghĩa (1) trị thiên kim.

                                                (Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)

Chú thích

          1- Nhân nghĩa 仁义: Nhân:  thiện tâm bác ái; Nghĩa : chuẩn tắc đạo đức chính trự thành thực, thủ tín, khiêm cung.

Dịch nghĩa

NHÂN NGHĨA ĐÁNG GIÁ NGÀN VÀNG

          Phàm khi nói chuyện cùng người, chớ có dốc hết gan ruột của mình mà thố lộ cùng họ. Có ý trồng hoa mà hoa không nở, vô tâm cắm liễu liễu lại tốt tươi. Vẽ rồng vẽ hổ chỉ vẽ được hình dáng bề ngoài của chúng, chứ khó mà vẽ được cốt cách của chúng. Biết người thì chỉ biết bề ngoài của họ, chứ khó mà biết được nội tâm của họ. Nên xem tiền tài như bụi đất, mà hãy xem nhân nghĩa đáng giá cả ngàn vàng. 

Phân tích và bình luận

          Đoạn văn này cho chúng ta biết mối quan hệ giữa người với người phức tạp như thế nào khi chúng ta mới bắt đầu giao thiệp. Giữa người với người đương nhiên phải thành thực đối xử nhau, nhưng cũng không thể không chút cảnh giới phòng bị, điều mà gọi là “Hại nhân chi tâm bất khả hữu, phòng nhân chi tâm bất khả vô” 害人之心不可有, 防人之心不可无 (Tâm hại người không nên có, nhưng tâm đề phòng người không thể không có). Xã hội là do một quần thể rất phức tạp tổ thành. Không thể mỗi cá nhân đối đãi người đều thành thực thành ý. “Lòng người khó đoán” , tâm lí người khác đang nghĩ về việc gì không phải ai cũng đoán được. Nhân đó, bất luận là khi trò chuyện hay làm việc đều cần phải giữ cho mình một khoảng cách, để tránh người ta nắm được thóp của mình. Tuy những lời này nghe ra dường như quá ư hiện thực, mà con mang một chút sắc thái tiêu cực tránh hoạ, nhưng đối với những thanh niên mới lần đầu ra khỏi gian nhà cỏ, giao thiệp chưa sâu rộng nhất định có ích. Sự duyệt lịch của họ hãy còn nông cạn, không có kinh nghiệm xã hội, nếu không cẩn ngôn thận hành, làm việc chỉ dựa vào cảm giác, không biết tiến thoái, thì thất bại đổ vỡ là tất nhiên.

          Làm người không thể kì vọng vào thế giới này luôn tràn đầy quang minh chính đại, những nơi quang minh chính đại cũng còn có bóng râm. Có lúc sự đáp ứng của nội tâm không những không có được bất cứ sự hồi báo nào, mà còn bị tiểu nhân chà đạp và lợi dụng. Nhưng nếu biết rõ việc mình làm, đồng thời luôn giữ lòng chính nghĩa, mọi việc hỏi với lòng không tự thẹn, thì cũng “Ngưỡng bất quý vu thiên, phủ bất tạc vu nhân” 仰不不愧于天俯不怍于人 (Ngẩng lên không hổ với trời, cúi xuống không thẹn với người). Cho dù lòng người khó đoán, ngàn vàng có hết thì chính khí hạo nhiên vẫn luôn tồn tại trong lòng. Huống hồ việc do người làm, cứ xem như khổ tâm tạm thời không được hồi báo, nhưng vẻ xán lạn về lòng chân thành của nhân tính sẽ cảm động người đời, cũng sẽ mang lại cho mình những thu hoạch không ngờ tới.

                                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                                      Quy Nhơn 17/3/2022

Nguồn

TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN

增广贤文

Thanh . Chu Hi Đào 周希陶  tu đính

Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ thuật xuất bản xã. 2015

Previous Post Next Post