AN ĐẮC TẠI THIÊN VI TỊ DỰC ĐIỂU (417)
安得在天為比翼鳥
Làm sao để được thành đôi chim liền cánh cùng bay trên trời cao
Tị dực điểu比翼鳥/比翼鸟: Đôi chim liền cánh. “Tị dực điểu” 比翼鸟 cũng gọi là “man man” 蛮蛮,
một loài chim trong truyền thuyết thần thoại cổ đại Trung Quốc. Theo truyền
thuyết, loài chim này chỉ có một mắt một cánh, con trống và con mái phải chắp
cánh vào nhau mới có thể bay. Vì thế thường được ví phu thê ân ái, cũng được bạn
bè tình cảm thâm hậu, không rời xa.
Trong Sơn hải kinh – Hải ngoại
nam kinh 山海经 - 海外南经 có
nói đến loài chim này:
Tị dực điểu tại (Kết Hung quốc) kì
đông, kì vi điểu thanh, xích, lưỡng điểu tị dực. Nhất viết tại Nam sơn đông.
比翼鸟在 (结匈国) 其东, 其为鸟青, 赤, 两鸟比翼. 一曰在南山东.
(Tị dực điểu tại phía đông (nước Kết Hung), lông cánh của loài chim này xanh đỏ
xen nhau, chỉ khi cánh của hai con phối hợp lại mới có thể bay được. Có một
thuyết khác cho rằng loài chim này ở phía đông của Nam sơn)
Cũng trong Sơn hải kinh – Tây
sơn kinh 山海经 - 西山经 có đoạn:
Sùng Ngô chi sơn ..... hữu điểu
yên, kì trạng như phù, nhi nhất dực nhất mục, tương đắc nãi phi, danh viết Man
Man, hiện tắc thiên hạ đại thuỷ.
崇吾之山..... 有鸟焉, 其状如凫, 而一翼一目, 相得乃飞, 名曰蛮蛮, 见则天下大水.
(Sùng Ngô sơn ..... có loài chim, hình trạng giống con le le, nhưng có một mắt
một cánh, chỉ khi hai con hợp lại với nhau mới có thể bay được. Loài chim này
tên là Man Man, khi nó xuất hiện thì thiên hạ sẽ có thuỷ tai).
(“Sơn hải kinh”, Cáp Nhĩ tân – Bắc Phương văn nghệ xuất bản xã, 2013)
Trong bài Trường hận
ca 長恨歌 của Bạch Cư Dị 白居易 thời Đường có câu:
Tại thiên nguyện tác tị dực
điểu
Tại địa nguyện vi liên lí
chi
在天願作比翼鳥
在地願為連理枝
(Trên trời nguyện làm chim liền
cánh
Dưới đất nguyện làm cây liền
cành)
Bản diễn
Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị
Điểm đã diễn Nôm câu 417 - 418:
An đắc tại
thiên vi tị dực điểu
Tại địa vi
liên lí chi
(417 – 418)
Thiếp xin
muôn kiếp duyên này
Như chim liền
cánh như cây liền cành
(359 – 360)
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
Thiếp xin VỀ kiếp SAU này
Như chim liền cánh, như cây liền cành
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/3/2022