KỈ NHẬT ĐĂNG LÂU HỰU HẠ LÂU (342)
幾日登樓又下樓
Cứ vài ngày lên lầu rồi xuống lầu trông ngóng
Đăng lâu 登樓/登楼: Lên lầu.
Há lâu 下樓/下楼: Xuống lầu. Chữ 下 ở đây là động từ
nên đọc là “há”.
Để thể hiện nỗi buồn thương,
hoặc lòng trông ngóng quê nhà, người thân, trong thơ cổ Trung Quốc thường dùng
từ “đăng lâu” 登楼, như trong bài Đăng
lâu phú 登楼赋 của Vương Xán 王粲 thời Đông Hán có
câu:
Đăng tư lâu dĩ tứ vọng hề, liêu hạ nhật dĩ
tiêu ưu. Lãm tư vũ chi sở xứ hề, thực hiển sưởng nhi quả cừu …
登斯楼以四望兮, 聊暇日以销忧. 览斯宇之所处兮, 实显敞而寡仇
(Lên lầu
này mà nhìn ra bốn phía, tạm mượn lúc này để giải toả nỗi ưu sầu. Nhìn quang cảnh
nơi đây, quả thực rộng rãi sáng trong không nơi nào sánh lại)
https://baike.baidu.com/item/%E7%99%BB%E6%A5%BC%E8%B5%8B/6043735
Đỗ Phủ 杜甫có bài Đăng lâu 登楼, bài thơ được
viết tại Thành Đô 成都vào năm Quảng Đức 广德thứ
hai đời Đường Đại Tông 唐代宗. Đương thời Đỗ Phủ
ngụ cư tại Tứ Xuyên 四川 đã 5 năm. Tháng Giêng năm trước, quan quân thu phục
được Hà Nam 河南Hà Bắc 河北, dẹp yên loạn An Sử
安史, nhưng đến tháng 10 lại phát sinh sự kiện Thổ Phồn 吐蕃công hãm Trường An 长安,
lập vua bù nhìn, cải niên hiệu, Đại Tông chạy đến Thiểm Châu 陕州; chẳng bao lâu Quách Tử Nghi 郭子仪 thu phục kinh
sư. Cuối năm, Thổ Phồn lại đánh phá các châu Tùng 松,
Duy 维, Bảo 保 (nay là phía bắc Tứ
Xuyên), kế đó lại công hãm Kiếm Nam 剑南, Tây Sơn 西山. Cũng trong năm đó, Nghiêm Vũ 严武lại được nhậm mệnh làm Thành Đô Doãn 成都尹kiêm Kiếm Nam Tiết độ sứ 剑南节度使. Đỗ Phủ tại Lãng Châu阆州 (nay là Lãng Trung 阆中Tứ Xuyên 四川) nghe được tin, vô
cùng vui mừng, lập tức đến thảo đường ở Thành Đô. Cuối mùa xuân, Đỗ Phủ lên lầu
nhìn ra xa, xúc cảm làm ra bài thơ này.
Hoa cận cao lâu thương khách tâm
Vạn phương đa nạn thử đăng lâm
Cẩm giang xuân sắc lai thiên địa
Ngọc luỹ phù vân biến cổ câm
Bắc cực triều đình chung bất cải
Tây Sơn khấu đạo mạc tương xâm
Khả liên Hậu chủ hoàn từ miếu
Nhật mộ liêu vi Lương phủ ngâm
花近高楼伤客心
万方多难此登临
锦江春色来天地
玉垒浮云变古今
北极朝廷终不改
西山寇盗莫相侵
可怜后主还祠庙
日暮聊为梁甫吟
(Cảnh phồn hoa bên lầu cao khiến người xa quê lòng đầy
thương cảm
Lên lầu này nhìn thấy khắp nơi nhiều gian khổ đau
buồn
Sắc xuân đến với Cẩm giang và cũng đến cùng trời đất
Thế sự như đám mây nổi ở núi Ngọc Luỹ, xưa nay biến đổi
khó lường
Triều đình vững vàng như sao Bắc cực, rốt cuộc không
thể đổi thay
Bọn khấu đạo nơi Tây Sơn chớ đến xâm phạm, chỉ phí
công uổng sức
Hậu chủ Lưu Thiện đáng thương kia xem ra hãy còn từ miếu
Trời xế chiều rồi tạm ngâm khúc “Lương phủ” này)
https://baike.baidu.com/item/%E7%99%BB%E6%A5%BC/9707782
Câu
342 bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca”
tương truyền của Đoàn Thị Điểm là:
Lên xuống lầu thấm thoắt đòi phen (290)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/12/2021