QUYÊN THANH ĐỀ LẠC QUAN TÌNH LỆ (293)
鵑聲啼落關情淚
Tiếng quyên kêu khiến động lòng rơi lệ
Quyên thanh 鵑聲/鹃声:
Tức tiếng chim Đỗ quyên kêu. Trong thần thoại cổ đại Trung Quốc có truyền thuyết
“Vọng Đế đề quyên” 望帝啼鹃. Vọng Đế 望帝là vị quân chủ đất
Thục cuối triều Chu trong truyền thuyết, tên Đỗ Vũ 杜宇.
Sau nhường ngôi đi ở ẩn, không may bị chết, hồn hoá thành chim Đỗ quyên 杜鹃, cuối mùa xuân cất tiếng kêu, kêu đến nổi rỏ máu. Tiếng
kêu của nó ai oán thê lương, khiến người nghe phải động lòng. Loài chim này
cũng còn gọi là Đỗ Vũ杜宇, Tử quy 子规, Thôi quy 催归. Chim Đỗ quyên
trong thi ca cổ điển Trung Quốc thường có liên quan đến những việc ai oán khổ sầu.
Như Lí Bạch 李白trong bài Văn
Vương Xương Linh tả thiên Long Tiêu dao hữu thử kí 闻王昌龄左迁龙标遥有此寄 có câu:
Dương hoa lạc tận Tử quy đề
Văn đạo Long Tiêu quá Ngũ khê
杨花落尽子规啼
闻道龙标过五溪
(Bông liễu rụng hết, chim Tử quy cất tiếng kêu
Nghe nói Long Tiêu đã đến Ngũ khê)
Và Văn
Thiên Tường 文天祥 trong Kim Lăng
dịch nhị thủ 金陵驿二首 (bài 1) cũng đã viết:
Tùng kim khước biệt Giang Nam lộ
Hoá tác đề quyên đới huyết quy
从今却别江南路
化作啼鹃带血归
(Từ nay cách biệt đường về Giang Nam
Đợi sau khi chết
đi hoá thành chim Đỗ quyên rỏ máu bay về)
https://baike.baidu.com/item/%E6%9D%9C%E9%B9%83%E5%95%BC%E8%A1%80/20426
Quan tình關情/关情:
Ý nói động lòng. Lục Quy Mông 陆龟蒙 đời Đường trong bài Hựu thù Tập Mĩ thứ vận 又酬袭美次韵 có câu:
Tửu hương thiên nhập mộng
Hoa lạc hựu quan tình
酒香偏入梦
花落又关情
(Mùi thơm của rượu luôn vào trong giấc mộng
Nhìn thấy hoa rụng lại động lòng)
Câu
293 bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca”
tương truyền của Đoàn Thị Điểm là:
Chim quyên kêu làm rơi nước mắt (249)
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất Lương, nxb Tân Việt, in
năm 1953 là:
CA quyên GHẸO,
làm rơi nước mắt
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 21/10/2021