MUỘN SẦU HOÁ TÁC CỬU TUYỀN THAN (288)
悶愁化作九泉灘
Sầu muộn hoá thành dòng thác chốn cửu tuyền
Cửu tuyền 九泉: Tức chín suối. Người xưa do bởi đối với nhận thức thế
giới vẫn chưa thấu triệt, nên luôn có nhiều mê tín phong kiến. “Cửu” 九 là
con số phiếm chỉ cực số lượng cực nhiều, hoặc mức độ cực sâu, nên có cách nói
như “cửu trùng thiên” 九重天, “cửu ngũ chí tôn”
九五至尊, “cửu tiêu vân ngoại” 九霄云外, “cửu tử nhất sinh” 九死一生 ... Cửu tuyền cũng là nơi sâu nhất, là nơi mà con người
sau khi mất phải đến. Theo ghi chép trong lịch sử, “cửu tuyền” lần lượt là: Phong
tuyền 酆泉, Nha tuyền 衙泉, Hoàng tuyền 黄泉, Hàn tuyền 寒泉, Âm tuyền 阴泉, U tuyền 幽泉, Hạ tuyền 下泉, Khổ tuyền 苦泉 và Minh tuyền 溟泉.
Trong đó, Hoàng tuyền đại đa số mọi người đều quen nghe. Người xưa khi lấy nước
đều đào giếng, đất ở nơi sâu đó có sắc vàng, thế là người ta gọi là hoàng tuyền,
và là nơi mà con người sau khi mất sẽ đến. “Bát tuyền” còn lại cũng có cách nói
riêng:
- Phong
tuyền là nơi giam giữ ác quỷ, cho nên những kẻ lúc sinh tiền làm nhiều điều ác,
sau khi chết sẽ đến phong tuyền.
- Nha
tuyền là nơi giam giữ tham quan ô lại, nhưng người này lúc sống là loại quan bất
nhân, đàn áp bách tính, sau khi chết sẽ đến nha tuyền.
- Hàn
tuyền là nơi giam giữ thuỷ quái trong tự nhiên.
- Âm
tuyền là nơi giam giữ tà giáo ác đồ.
- U tuyền
là nơi giam giữ những kẻ lưu manh vô lại lúc sinh tiền luôn áp bức bách tính.
- Hạ
tuyền là nơi giam giữ những gian thương tiền tài bất minh.
- Khổ
tuyền là nơi giam giữ những kẻ lường gạt, lúc sinh tiền chỉ biết chuẩn bị cho bản
thân mình.
- Minh
tuyền là nơi giam giữ những kẻ lúc sinh tiền đạo mạo trang nghiêm, nhưng sau
lưng làm những việc hạ lưu, sau khi chết còn nguỵ trang áo quần rách rưới.
Trên
đây là hàm nghĩa của “cửu tuyền”, tuy mang rất nhiều màu sắc mê tín, nhưng đã
biểu đạt được lòng căm giận của người xưa đối với tà ác, luôn hướng đến điều tốt
đẹp.
https://www.163.com/dy/article/FU9JFBL60543ONQL.html
Một
thuyết khác, “cửu tuyền” chính là “hoàng tuyền”, điển xuất từ Tả truyện - Ẩn Công nguyên niên 左传 - 隐公元年 .
Xưa,
Trịnh Vũ Công 郑武公 cưới thê tử ở nước Thân, tên là Vũ Khương 武姜. Vũ Khương sinh ra Trang Công 庄公và Cung Thúc Đoạn 共叔段. Do vì Trang Công sinh ngược, khiến Vũ Khương kinh sợ,
vì thế mà có tên là “Ngộ Sinh” 寤生. Vũ Khương ghét Ngộ Sinh, chỉ yêu quý Cung Thúc Đoạn,
muốn lập Thúc Đoạn làm thế tử, nhiều lần thỉnh cầu Trịnh Vũ Công, nhưng Vũ Công
không bằng lòng. Đến khi Trang Công lên ngôi, Vũ Khương ngầm cùng Cung Thúc Đoạn
xin được phân phong ở ấp Chế 制. Trang Công bảo rằng: “Ấp Chế là nơi hiểm yếu, trước đây Quắc Thúc 虢叔đã chết nơi đó, nếu những thành ấp khác thì có thể”.
Vũ Khương bèn xin phân phong ấp Kinh 京. Trang Công bằng lòng, phong Cung Thúc Đoạn nơi đó, gọi ông ta là Kinh
Thành Thái Thúc 京城太叔. Đại phu Sái Trọng 祭仲nói rằng: “Đô thành phân phong nếu vượt quá một phần
ba quốc đô, thì đó là hoạ hại của đất nước. Chế độ của tiên vương có quy định:
thành ấp lớn nhất trong nước, không được vượt quá một phần ba quốc đô, loại
trung không được vượt quá một phần năm, loại nhỏ không được vượt qua một phần
chín. Nay ấp Chế không hợp với quy định, đó không phải là chế độ của tiên
vương, như vậy ngài sẽ không khống chế được”. Trang Công bảo rằng: “Khương thị
muốn như vậy, ta làm sao tránh được hoạ này đây?” Sái Trọng đáp rằng: “Làm sao
có thể thoả mãn lòng tham của Khương Thị, chi bằng sớm xử trí, đừng để rễ của
cái hoạ mọc lan ra, một khi nó đã lan ra thì khó mà trừ được, huống hồ là đứa
em được sủng ái của ngài”. Trang Công bảo rằng: “Làm nhiều điều bất nghĩa, tất
tự mình hại mình. Khanh cứ chờ xem”.
...............................
Về
sau, Thái Thúc tu sửa thành quách, tụ tập bách tính, chuẩn bị vũ khí định đánh
lén nước Trịnh, Vũ Khương sẽ mở cổng thành làm nội ứng. Trang Công hay tin bèn
nói rằng: “Có thể xuất kích được rồi đấy”, lệnh cho Tử Phong 子封 đem 200 cỗ xe đi thảo phạt ấp Kinh. Dân ấp Kinh bội phản
Cung Thúc Đoạn, Cung Thúc Đoạn chạy đến thành Yển 鄢, Trang Công đuổi theo thảo phạt. Cung Thúc Đoạn chạy đến nước Cung 共.
Trang
Công an trí Vũ Khương tại Thành Dĩnh 城颖, thề rằng: “Bất cập hoàng tuyền, vô tương kiến dã” 不及黄泉, 无相见也 (không xuống đến hoàng tuyền thì sẽ không gặp mặt).
Qua một thời gian, Trang Công hối hận. Vị quan quản lí cương giới ở Dĩnh Cốc 颖谷 là Dĩnh Khảo Thúc 颖考叔 nghe được chuyện đó, bèn đem cống phẩm dâng lên Trang
Công, Trang Công đãi tiệc, trong lúc ăn, Dĩnh Khảo Thúc cất lại một miếng thịt,
Trang Công hỏi lí do, Dĩnh Khảo Thúc đáp rằng: “Tiểu nhân còn mẹ già, thường ăn
thức ăn của tiểu nhân, nhưng chưa từng được ăn món canh thịt của ngài.”Trang
Công nói rằng: “Khanh có mẹ già để hiếu thuận, còn ta lại không!” Dĩnh Khảo
Thúc hỏi duyên cớ, Trang Công thuật lại sự việc, đồng thời tỏ ý hối hận. Dĩnh
Khảo Thúc nói rằng: “Ngài chớ có lo. Chỉ cần đào một đường hầm, đào đến suối,
hai người gặp nhau nơi đó, ai bảo rằng ngài làm trái lời thề?” Trang Công theo
lời, lần theo địa đạo đi gặp Vũ Khương. Từ đó hai người trở lại mối quan hệ mẹ
con như xưa.
http://ewenyan.com/articles/zuozhuan/2.html?sa=X&ved=2ahUKEwjDtHsj_nmAhW9w4sBHVwMCSsQFjACegQIBxAB
Bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị Điểm không có diễn Nôm câu 287 và 288.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/10/2021